تحریک مغناطیسی مغز یا تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (Transcranial Magnetic Stimulation) که بهصورت مخفف با عنوان تی ام اس (TMS) یاد میشود. نوعی درمان غیرتهاجمی است که از یک کویل (سیمپیچ) مغناطیسی برای تحریک سلولهای عصبی و تأثیرگذاری بر فعالیت الکتریکی طبیعی مغز استفاده میکند.

این روش در سال 1985 ابداع شد و امروزه بهصورت گسترده برای بهبود انواع مشکلات سلامت روان و بیماریهای مرتبط با مغز مانند افسردگی، اختلال وسواس فکری، اسکیزوفرنی و غیره انجام میشود. اصولاً این روش زمانی تجویز میشود که سایر درمانها موثر نباشند.
تحریک مغناطیسی مغز یک روش نوین و غیرتهاجمی برای تحریک نواحی خاص مغز است که از تکانهها یا پالسهای مغناطیسی کوتاه برای تحریک نورونها در نواحی خاص مغز استفاده میکند. این پالسها میتوانند به فعال کردن بخشهای خاموش مغز یا آرام کردن بخشهای بیش فعال کمک کنند. این روش به دو شکل اصلی tms (مخفف Transcranial Magnetic Stimulation) و rtms انجام میشود.
در روش TMS، پالسهای مغناطیسی به طور موقت فعالیتهای مغز را تحریک میکنند، در حالیکه دستگاه آر تی ام اس نوعی از TMS است که تکانههای الکتریکی مکرر و با فرکانسهای خاص به یک ناحیه خاص از مغز اعمال میشود. در این مقاله به این میپردازیم که دستگاه rtms چه کاربردی دارد و برای چه افرادی مناسب است

تحریک مغناطیسی مغز چیست؟
مخفف تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال است. این یک تکنیک غیرتهاجمی است که از میدان های مغناطیسی برای تحریک فعالیت الکتریکی مغز در مناطق خاصی استفاده میکند. در هدف قرار دادن نواحی مختلف مغز، فوق تخصص مغز و اعصاب ممکن است بتواند مزایای بالقوهای را برای شرایط مختلف ارائه دهد. محققان نشان دادهاند که پزشکان میتوانند از TMS در درمان چندین بیماری روانی مانند افسردگی و OCD و سایر بیماریهای مرتبط با مغز مانند میگرن استفاده کنند.
تصور کنید مغز شما مانند یک ارکستر بزرگ است. هر بخش از مغز مانند یک نوازنده است که وظیفهای خاص را بر عهده دارد. گاهی اوقات، برخی از نوازندگان (بخشهای مغز) به درستی کار نمیکنند و این میتواند منجر به مشکلاتی شود. دستگاه TMS مانند یک مترونوم است که میتواند به نوازندگان (بخشهای مغز) کمک کند تا دوباره باهم هماهنگ شوند.
پس تحریک مغناطیسی مغز (Transcranial magnetic stimulation) به زبان ساده یعنی استفاده از میدانهای مغناطیسی برای تغییر فعالیت مغز. این میدانها، از طریق یک دستگاه خاص به مغز فرستاده شده و باعث تحریک یا تغییر در فعالیتهای عصبی میشوند. به عبارت سادهتر، این روش از طریق امواج میتواند به مغز کمک کند تا بهبود یابد یا مشکلاتش رفع شود، بدون اینکه نیاز به جراحی یا داروهای خاصی باشد.
درمان با دستگاه آر تی ام اس در واقع یک روشی غیرتهاجمی است که در آن از میدان مغناطیسی برای تحریک سلولهای عصبی مغز استفاده میشود. TMS بر ناحیه قشر پیشانی مغز که وظیفه کنترل خلقوخو را بر عهده دارند تاثیر میگذارد. زمانی که فرد دچار افسردگی اساسی میشود فعالیت این قسمت از مغز کاهش مییابد؛ اما میتوان با استفاده از پالسهای مغناطیسی متمرکز، سلولهای عصبی موجود در این ناحیه را تحریک کرد تا مجددا عملکرد طبیعی خود را به دست آورند. با این روش علائم افسردگی بهمرور کاهش مییابد. مهمترین کاربرد تحریک مغناطیسی مغز درمان افسردگیهای مقاوم به درمان است.

آشنایی با دستگاه tms
دستگاه TMS یک وسیله پزشکی است که برای اعمال میدانهای مغناطیسی به مغز انسان استفاده میشود. این دستگاه، با تولید پالسهای مغناطیسی، میتواند مناطق خاصی از مغز را تحریک کند. در واقع تحریک مغناطیسی مغز tms یک روش غیرتهاجمی است که از پالسهای مغناطیسی برای تحریک سلولهای عصبی در مغز استفاده میکند، به این معنی که نیازی به جراحی یا دارو ندارد. این دستگاه از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
- یک سیمپیچ الکترومغناطیسی که به دور سر بیمار قرار میگیرد و پالسهای مغناطیسی را برای تحریک مغز تولید میکند.
- کنسول (نوعی کامپیوتر) که برای کنترل سیم پیچ و تنظیم فرکانس، شدت و طول پالسهای مغناطیسی استفاده میشود.
در این روش، فرد بدون نیاز به بیهوش شدن بر روی صندلی نشسته و هنگامی که سیم پیچ روشن میشود، یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند. این میدان مغناطیسی از جمجمه عبور میکند و سلولهای عصبی را در مغز تحریک میکند. تحریک سلولهای عصبی میتواند فعالیت الکتریکی مغز را تغییر دهد.
جلسات درمان معمولاً 30 تا 60 دقیقه طول میکشد و ممکن است به مدت 4 تا 6 هفته و 5 روز در هفته تکرار شود. البته پزشک ممکن است بر اساس تغییراتی که در علائم شما مشاهده میشود، تغییراتی در برنامه درمانی اعمال کند.

تفاوت دستگاه rtms و tms
TMS اصطلاح کلی برای روشی است که از پالسهای مغناطیسی کوتاه برای تحریک سلولهای عصبی در مغز استفاده میکند. دستگاه آر تی ام اس هم نوع خاصی از TMS است. تفاوت اصلی بین این دو در نحوه اعمال این پالسهای مغناطیسی است:
- تحریک مغناطیسی tms مغز: میتواند شامل اعمال یک پالس منفرد یا تعداد کمی از پالسهای مغناطیسی باشد. این نوع از TMS بیشتر برای اهداف تحقیقاتی و نقشه برداری مغز مورد استفاده قرار میگیرد تا برای درمان
- تحریک مغناطیسی مغز rtms: شامل اعمال پالسهای مکرر با فرکانس و شدت خاص به یک ناحیه خاص از مغز میشود. این روش درمانی معمولا برای شرایطی مانند افسردگی، اضطراب و درد مزمن به کار میرود
تحریک مغناطیسی مغز چه چیزی را نشان می دهد؟
دستگاه آر تی ام اس ابزاری قدرتمند برای بررسی و تعدیل فعالیت مغز است. این روش میتواند اطلاعات ارزشمندی در مورد عملکرد مغز ارائه دهد و نشان میدهد که مغناطیس به عنوان یک روش غیرتهاجمی برای تحریک مستقیم و غیرمستقیم سلولهای عصبی مغز به کار میرود. این روش به ما امکان میدهد تا فعالیت مغزی را به طور موقت تغییر دهیم، اطلاعات بیشتری در مورد عملکرد مغز به دست آوریم و همچنین برخی اختلالات عصبی و روانی را درمان کنیم.
با تحریک مناطق خاص مغز و مشاهده پاسخهای رفتاری و فیزیولوژیکی، میتوان به نقشههای دقیقتر از عملکرد مغز و تعیین نقش آنها در عملکردهای مختلف مانند حرکت، حس، حافظه و زبان دست یافت. همچنین با تحریک یک منطقه خاص از مغز و مشاهده تغییرات فعالیت در مناطق دیگر، میتوان به درک بهتر نحوه ارتباط و همکاری بخشهای مختلف مغز پرداخت.
علاوه بر این با بررسی تفاوتهای فعالیت مغزی در افراد مبتلا به اختلالات عصبی و روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب، اسکیزوفرنی و آلزایمر و افراد سالم، میتوان به درک بهتر علل و مکانیسمهای این بیماریها دست پیدا کرد.

تحریک مغناطیسی مغز به عنوان یک روش درمانی غیرتهاجمی، معمولاً در مواردی که سایر گزینههای درمانی موثر نبودهاند، استفاده میشود و میتواند جایگزینی برای الکتروشوک درمانی نیز محسوب شود.
با اینکه تحقیقات در مورد تحریک مغز rtms و tms هنوز در مراحل اولیه است، اما دستگاه rtms و tms توانسته برای درمان افسردگی و اضطراب، وسواس فکری-عملی (OCD)، سردرد میگرنی و ترک سیگار، تاییدیه سازمان غذا و دارو آمریکا را دریافت کند. این روش عمدتاً برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار میگیرد، بهخصوص در افرادی که به داروهای ضدافسردگی و رواندرمانی پاسخ نمیدهند.
به طور کلی مطالعات بیشتری برای تعیین اثربخشی و عوارض جانبی این روش در درمان طیف وسیعتری از اختلالات عصبی و روانپزشکی از جمله پارکینسون، آلزایمر، روانگسیختگی یا اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و انواع اعتیاد مورد نیاز است.
همچنین تحقیقات نشان میدهد که این روش ممکن است در بهبود بیماریهای دیگری مانند اختلال شخصیت مرزی، درد مزمن، اختلالات خوردن، فیبرومیالژیا، استرس پس از سانحه، عوارض سکته مغزی، وزوز گوش، آسیب تروماتیک مغز و دیگر بیماریها و مشکلات عصبی و روانی و سایر بیماری های مغز و اعصاب مؤثر باشد.
چه کسی کاندیدای مناسب برای TMS است؟
به نظر میرسد مطالعات نشان میدهد که TMS ممکن است برای افرادی که با افسردگی دوقطبی زندگی میکنند مفید باشد. یک بررسی در سال 2019 از مطالعات نشان داد که مطالعاتی که در مورد TMS تکراری برای علائم افسردگی مورد بررسی قرار میگیرند، پتانسیل بالقوه را نشان میدهند، در حالی که مطالعات در مورد استفاده از آن در دورههای شیدایی مختلط بودند.
این نشان میدهد که TMS ممکن است برای افرادی که با علائم افسردگی BD زندگی میکنند مناسب باشد. محققان همچنین خاطر نشان کردند که این روش ممکن است برای افرادی که به مداخلات روانشناختی یا دارویی برای این اختلال پاسخ ندادهاند، کارساز باشد. در مطالعه ای در سال 2020، محققان 44 نفر را مشاهده کردند که با علائم افسردگی BD زندگی میکردند و تحت TMS قرار گرفتند. آنها هیچ سوژهای نداشتند که با معیارهای شیدایی مطابقت داشته باشد. آنها به نتایج زیر اشاره کردند:
- 77٪ معیارهای پاسخ خود را برآورده کردند.
- 41 درصد از کسانی که حداقل 25 درمان داشتند معیارهای بهبودی را داشتند
از بین افرادی که مطالعه را آغاز کردند، چهار نفر (به نمایندگی از 10٪ از شرکت کنندگان در مطالعه) استفاده از درمان را به دلیل نگرانی در مورد فعال کردن شیدایی متوقف کردند.
تحریک مغناطیسی مغز برای چه بیماریهایی کاربرد دارد؟
سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA)، اثرگذاری این روش را برای بهبود موارد زیر تایید کرده است.
- افسردگی
- اختلال وسواس فکری اجباری
- میگرن
- ترک سیگار

البته هنوز تحقیقات در مورد سایر کاربردهای بالقوه آن برای درمان بیماریهای زیرر ادامه دارد:
- صرع
- اضطراب مزمن
- اختلال استرس پس از سانحه
- عوارض سکته مغزی
- اسکیزوفرنی
- پارکینسون
- آلزایمر
- ام اس
- درد مزمن
- اختلال دوقطبی
- اختلالات اشتها
- فیبرومیالژیا
- آسیب تروماتیک مغز