- توضیحات
- نوشته شده توسط مدیر سایت
- دسته: دانستنی های روانپزشکی
تحریک الکتریکی مغز tdcs
تقویت رفتارها و فرآیندهای شناختی انسان، مدت‌هاست که مورد توجه محققان بوده است و روش درمانی موثر و محبوبی هم برای آن تعریف شده است. در واقع، برای کاهش تحریک پذیری قشر مغز و ایجاد اثرات تسهیل‌کننده یا بازدارنده بر انواع رفتارها، از روش درمانی تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS) استفاده می‌شود. محبوبیت این روش درمانی، در دهه گذشته افزایش یافته و به عنوان ابزاری امیدوار کننده برای تعدیل مهارت‌های شناختی و حرکتی مطرح شده است. در این مقاله، قصد داریم به معرفی این روش درمانی تحریک الکتریکی مغز و کاربرد آن در زمینه‌های مختلف بپردازیم.
تحریک الکتریکی مغز یا Transcranial Electrical Stimulation (tES) یک روش غیرتهاجمی است که برای تحریک فعالیت‌های عصبی در مغز از جریان‌های الکتریکی ضعیف استفاده می‌کند. این روش شامل اعمال جریان الکتریکی مستقیم یا متناوب به پوست سر از طریق الکترودها است. tES به عنوان یک ابزار تحقیقاتی و درمانی در علوم اعصاب و روانشناسی استفاده می‌شود و به منظور بهبود عملکرد شناختی، کاهش علائم افسردگی، و درمان اختلالات عصبی مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.
tES شامل چندین تکنیک مختلف است که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. از جمله این تکنیک‌ها می‌توان به تحریک الکتریکی مستقیم مغز (tDCS)، تحریک الکتریکی متناوب مغز (tACS)، و تحریک الکتریکی تصادفی مغز (tRNS) اشاره کرد. هر یک از این روش‌ها با استفاده از جریان‌های الکتریکی با فرکانس‌ها و شدت‌های مختلف، تاثیرات متفاوتی بر فعالیت‌های عصبی دارند.
تحقیقات نشان داده‌اند که tES میتواند نوروپلاستیسیتی (توانایی مغز برای تغییر و تطبیق) را تقویت کند و به خود تنظیمی مغز کمک کند. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که tES به عنوان یک روش امیدوارکننده در درمان اختلالات عصبی و روانی مورد توجه قرار گیرد.
تحریک الکتریکی مغز tdcs چیست ؟
جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS) یک نوع تحریک الکتریکی مغز با شدت کم و به روش غیرتهاجمی است که توسط دستگاه قابل حمل کوچکی که معمولاً با باتری کار می‌کند، انجام می‌شود. از این روش درمانی، برای بهبود عملکردهای شناختی مانند حافظه، زبان و توجه، استفاده می‌شود. tDCS میتواند عملکرد شناختی را در افراد سالم که در سن سالخوردگی قرار دارند و یا بیماران مبتلا به اختلالات عصبی که معمولاً در سنین بالا به بیماری‌هایی از جمله آلزایمر ، زوال عقل فرونتوتمپورال و بیماری پارکینسون مبتلا می‌شوند، افزایش دهد. اگرچه اثربخشی بالینی tDCS هنوز نیازمند تایید دقیق آن با انجام مطالعات بالینی جامع و کنترل‌شده تصادفی است، اما نتایج آن برای مدیریت اختلالات شناختی مرتبط با اختلالات عصبی در سالمندان امیدوارکننده به نظر می‌رسد.
تی دی سی اس (tDCS) یا تحریک الکتریکی مغز چیست؟
تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال یا به اختصار TDCS یک تکنیک تحریک قابل حمل و پوشیدنی مغز است که جریان الکتریکی کمی را به پوست سر منتقل می‌کند. در این روش یک جریان ثابت بین ۱ تا ۲ میلی‌آمپر معمولا به مغز اعمال می‌شود. tDCS با اعمال جریان مثبت (آنودال) یا منفی (کاتدال) از طریق الکترودها به یک ناحیه از مغز کار می‌کند.
tDCS یک تکنیک نورومدولاسیون است که تغییرات فوری و پایدار را در عملکرد مغز ایجاد می‌کند. موقعیت الکترودهای آند و کاتد روی سر برای تنظیم چگونگی جریان یا ولتاژ الکتریکی به مناطق خاص مغز استفاده می‌شود. جریان ارائه شده توسط tDCS به اندازه کافی قوی نیست که پتانسیل عمل در یک نورون را تحریک کند. در عوض، «آستانه فرعی» آن، الگوی نورون‌های فعال را تغییر می‌دهد. مغز را فعال در نظر بگیرید که در تلاش برای انجام یا یادگیری چیزی است و tDCS برای تقویت این فعالیت به صورت مداوم همراه مغز است. در سطح سلولی ۲، tDCS شلیک عصبی را تغییر می‌دهد و با تقویت انتقال سیناپسی بین نورون‌ها با افزایش انعطاف‌پذیری سیناپسی که به نوبه خود، پایه سلولی یادگیری است، عمل می‌کند.
تاریخچه تحریک الکتریکی مغز tdcs
روش درمانی تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم بین جمجمه‌ای (tDCS) بیشتر از آنچه که تصور کنیم، ریشه در تاریخ دارد. از 3000 سال قبل از میلاد، مصریان باستان از خواص الکتریکی گربه ماهی آگاه شدند. 300 تا 400 سال قبل از میلاد، افلاطون و ارسطو توانایی ماهی اژدر را در ایجاد اثرات درمانی آن با استفاده از تخلیه الکتریکی مشاهده و ثبت کردند. 43 سال بعد از میلاد، پزشک رومی، به نام اسکریبونیوس لارگوس، از ماهی اژدر برای درمان سردرد استفاده کرد. در قرن یازدهم، پزشک مسلمان ایرانی، ابن سیده، استفاده از ماهی اژدر را در درمان صرع پیشنهاد کرد و سپس فیلسوف ایرانی ابن سینا از آن به عنوان وسیله‌ای برای تسکین سردرد و درد مفاصل استفاده نمود. بعد از آن، این تحقیقات، توسط محققان مختلف ادامه یافت تا اینکه در سال 1773 جان هانتر، آناتومیست، مکانیسم تسکین درد و بی‌حسی ناشی از ماهی اژدر را مورد مطالعه و توضیح قرار داد.
در سال 1801 جووانی آلدینی، از دستگاه tDCS ساده، برای بهبود خلق و خوی فردی که احتمالاً از افسردگی ناشی از شیزوفرنی رنج می‌برد، استفاده کرد. در سال‌های 1940-1930 درمان تشنج الکتریکی (ECT) به سرعت محبوبیت پیدا کرد و tDCS را تحت‌الشعاع قرار داد. اما به دلیل عدم قطعیت نتایج، عدم درک اصول عملیاتی و طراحی آزمایشات ضعیف، علاقه محققان به tDCS کاهش یافت. تا اینکه 20 سال بعد، نقش این روش در درمان الکترو خواب و الکترو بیهوشی محبوبیت یافت. پس از آن، پیشرفت‌های خوبی در زمینه برق درمانی، تحریک الکتریکی مغز و تکنیک‌های جدید تصویربرداری به دست آمد.
تحریک الکتریکی مغز (tES) به عنوان یک روش درمانی و تحقیقاتی در علوم اعصاب و روانشناسی، تاریخچه‌ای طولانی و پیچیده دارد که به قرن نوزدهم میلادی بازمی‌گردد. اولین تلاش‌ها برای استفاده از جریان الکتریکی به منظور تاثیرگذاری بر مغز به دهه ۱۸۰۰ میلادی بازمی‌گردد، زمانی که دانشمندان و پزشکان شروع به آزمایش با جریان‌های الکتریکی برای درمان اختلالات عصبی کردند.
نحوه عملکرد تحریک الکتریکی مغز tdcs
در روش جریان مستقیم ترانس کرانیال، جریان الکتریکی ضعیفی، از طریق قرار دادن دو الکترود به پوست سر برقرار می‌شود. به طور معمول، ۲ الکترودِ یک‌بار مصرف، روی سر قرار می‌گیرد و جریان کمی بین این الکترودها عبور داده می‌شود تا مغز را از طریق جمجمه تحریک کند. یک الکترود به عنوان الکترود هدف و دیگری به عنوان الکترود مرجع شناخته می‌شود. در برخی از دستگاه‌ها، الکترود مرجع در خارج سر، مثلاً روی بازو قرار می‌گیرد. در طول تحریک الکتریکی مغز ، جریان بین دو الکترود برقرار و از مغز عبور می‌کند تا مدار کامل شود. معمولاً از جریان با شدت کم ۱ تا ۲ میلی‌آمپر استفاده می‌شود که این جریان به طور مداوم برای حدود ۳۰ دقیقه به فرد اعمال می‌گردد.
در روش جریان مستقیم ترانس کرانیال، از جریان پیوسته استفاده می‌شود که در یک جهت از الکترود آند به سمت الکترود کاتد به صورت مستقیم، جریان دارد. مکان‌هایی که الکترودها در آن قرار میگیرند، باید مشخص و تعیین شود. قبل از اتصال الکترودها به پوست سر، آزمایشگر باید اطمینان حاصل کند که پوست فرد سالم است. از خمیر رسانا یا ژل EEG برای چسباندن الکترودها به پوست سر استفاده می‌شود که می‌توانند توزیع جریان را به طور موثری کنترل کنند. سپس، الکترودها با استفاده از سیم‌های متصل به پورت‌های آندی/کاتدی مربوطه به محرک متصل می‌شوند. هنگامی که الکترود روی ناحیه موردنظر قرار می‌گیرد، باید به خوبی محکم شود. پس از اتصال الکترودها، مدت زمان تحریک الکتریکی مغز، شدت جریان و زمان‌های افزایش یا کاهش آن باید برنامه‌ریزی شود.
چند نکته مهم
- نظارت آزمون‌گر بر بیمار، در طول تحریک الکتریکی مغز بسیار مهم است.
- کاربرد مطمئن و مداوم tDCS نیاز به تماس خوب الکترودها با پوست سر دارد تا رسانایی در مدار برقرار باشد.
- نحوه قرارگیری الکترودها، بر جریان موثر است. لذا، آزمون‌گر باید توانایی و شناخت لازم با این روش درمانی را به طور کامل داشته باشد.
- بهتر است این روش درمانی توسط روانپزشک و یا متخصص مغز و اعصاب که علم و توانایی لازم در این زمینه را دارند، انجام شود.
چرا از tDCS استفاده می‌شود؟
همانطور که گفته شد، tDCS، تحریک الکتریکی مغز به روشی غیرتهاجمی است که امکان اعتدال برگشت‌پذیر فعالیت را در مناطق خاصی از مغز فراهم می‌کند. این ابزار ارزشمند، روابط مغزی-رفتاری در حوزه‌های مختلف شناختی، حرکتی، اجتماعی و عاطفی را بهبود می‌بخشد و مشخص شده است که در جمعیت‌های سالم، رفتارهایی از جمله: سرعت بخشیدن به یادگیری و افزایش عملکرد وظیفه را به طور موقت اصلاح می‌کند. به طورکلی، از این شیوه درمانی، در درمان افسردگی، اضطراب، علائم شناختی، گفتاری یا حرکتی مربوط به شرایطی مانند سکته مغزی ، مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس ، بیماری پارکینسون و سایر بیماری‌ها استفاده می‌شود.
مزایای tDCSچیست؟
مزایای استفاده از روش تحریک الکتریکی مغز TDCS
یکی از برجسته ترین و مهم ترین مزایای این روش درمانی تأثیرگذاری آن است. این روش همچنین نیازی به بیهوشی نخواهد داشت که این ویژگی بسیار مفید است. علاوه بر آن در این روش درمانی جمجمه شکاف داده نمی شود.
این روش با جریان بسیار ضعیفی که داشته به راحتی بر روی کودکان و بزرگسالان قابل اجرا می شود. و به طور کلی عارضه ای جدی به همراه نخواهد داشت.
از نظر عملی، تجهیزاتی که در تحریک الکتریکی مغز به روش tDCS، مورد استفاده قرار میگیرند، قابلیت استفاده مجدد دارند و به نسبت ارزان هستند. همچنین، در صورت فرسودگی یا آسیب تجهیزات، به راحتی امکان جایگزین کردن آنها وجود دارد. این مزیت اقتصادی، به پتانسیل درمانی آن در علوم بالینی کمک می‌کند و انجام آن را برای محققان یا بیماران در خانه آسان می‌سازد. این راهکار درمانی میتواند در کنار درمان‌های دارویی و جهت بهبود عملکرد حرکتی و شناختی استفاده شود. کاربرد tDCS در اتحادیه اروپا، کانادا، برزیل، استرالیا و سنگاپور، در درمان انواع اختلالات عصبی-روانی تایید شده است. در این روش، تنها کسری از جریان به مغز می‌رسد، جریان از پوست، جمجمه و مایع مغزی نخاعی عبور می‌کند، اما، ویژگی‌های تحریک‌کننده مغز و انعطاف‌پذیری آن باعث می‌شود به سطح پایینی از تحریک جریان مستقیم حساس شود.
جالب است بدانید که جریان الکتریکی تزریق‌شده، به خودی خود پتانسیل عمل ایجاد نمی‌کند، اما فعالیت مداوم مغز را تعدیل می‌نماید و بر انتقال سیناپسی تأثیر می‌گذارد. پتانسیلِ ایجاد تغییرات پایدار در عملکرد مغز با tDCS، به ویژه پس از انجام جلسات مکررِ تحریک الکتریکی مغز، مشخص شده است که آزمایشات بالینی در درمان اختلالات روانپزشکی و عصبی موفق عمل کرده است. tDCS حتی در کاهش علائم افسردگی به طور موفقیت‌آمیز عمل کرده است. اگرچه این موضوع، هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. از طرف دیگر، برخی مطالعات نشان داده است که روش درمانی تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم ترانس کرانیال، موجب کاهش توهمات در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می‌شود و تا حدی موجب بهبودی در افراد مبتلا به اوتیسم می‌گردد.
این روش درمانی مزیت‌های زیادی دارد که موجب شده از آن برای درمان انواع مختلفی از اختلالات و بیماری‌های روانی استفاده شود. مهم‌ترین مزیت درمان افسردگی با دستگاه TDCS این است که این روش ایمن است و تاکنون در بررسی‌های انجام شده هیچ عارضه جدی برای آن در نظر گرفته نشده است. با این حال قطعاً مهم‌ترین مزیت این روش، آسان بودن آن است. استفاده از این دستگاه روند درمان را تسریع می‌بخشد و می‌توان سریع‌تر به نتایج دلخواه رسید. اکثر افراد مبتلا به افسردگی که از این روش درمانی استفاده کرده‌اند، خیلی زود آثاری از بهبودی را نشان داده‌اند، خصوصاً اگر این روش با دیگر روشهای درمان افسردگی تکمیل شود.
همین یکی دیگر از مزیت‌های این تکنیک است، چرا که به راحتی می‌توان از آن به عنوان یک درمان مکمل در کنار دیگر روش‌ها استفاده کرد. در برخی از افراد، این روش نیاز به استفاده کردن از داروهای قوی ضدافسردگی را از بین برده و حتی در برخی موارد که این داروها موثر نبوده‌اند، دستگاه TDCS یک روش درمانی موثر جایگزین بوده است. این روش درمانی میتواند خلق‌وخوی بیماران را بهبود ببخشد و کیفیت زندگی آنها را بهتر کند.
کاربرد تحریک الکتریکی مغز در درمان اختلالات
به طور کلی می توان تحریک مغز را به منظور درمان موارد زیر موثر دانست:
- افسردگی
- میگرن
- بازتوانی بعد از سکته مغزی
- وز وز گوش
- پارکینسون
- ولع اعتیاد
- دردهای مزمن
- اختلالات اضطرابی
- درمان افسردگی در خانم های باردار به دلیل محدویت استفاده از دارو
- درمان بیش فعالی کودکان
- و…
تحریک الکتریکی مغز TDCS همچنین عملکرد شناختی را بسته به منطقه مورد تحریک افزایش می دهد. مثلاً می توان به عملکرد توانایی گفتاری و ریاضی، گستره توجه، حافظه و … اشاره نمود.
عوارض جانبی و معایب tDCS چیست؟
tDCS به طورکلی از نظر پروتکل‌ها و دوز الکتریکی انعطاف‌پذیر است. با این وجود، تصمیم‌گیری در مورد مؤثرترین طرح برای یک آزمایشِ مشخص، آسان نیست. این موضوع تا حدودی، به دلیل عدم وجود تحقیقات قابل مقایسه و تنوع زیاد پروتکل‌ها در روش درمانی تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم ترانس کرانیال است. بنابراین، برای محققینی که به تازگی با tDCS آشنا شده‌اند، طراحی یک آزمایش ممکن است فرآیندی زمان‌بر باشد.
عوارض جانبی خفیف تحریک الکتریکی مغز با استفاده از tDCS، در طول مدت زمان تحریک، شامل: قرمزی پوست، خارش و احساس سوزش است که در افراد مختلف بسیار شایع است. اگرچه، این اثرات معمولاً به خوبی توسط بیمار تحمل می‌شوند و محدود به مدت زمان انجام جلسات هستند؛ اما، گزارش‌های موردی از القای دوره‌های شیدایی و هیپومانیک ناشی از tDCS در بیماران مبتلا به اختلالات خلقی مشاهده شده است. تاکنون، هیچ گزارشی از عوارض جانبی جدی، به عنوان مثال، بستری شدن در بیمارستان، تشنج، ایست قلبی و مرگ مرتبط با tDCS وجود نداشته است. مطالعات روی انسان نشان داد که tDCS سطح انولاز خون (نشانگر آسیب مغزی) را افزایش نمی‌دهد و به خوبی توسط بیماران تحمل می‌شود. بنابراین، در کل، به عنوان تکنیکی ایمن محسوب می‌شود.
بررسی عوارض تحریک الکتریکی مغز با روش TDCS
خیلی از افراد از عوارض این روش درمانی می ترسند و برای همین از انجام آن خودداری می کنند. حال آن که این روش جریانی خفیف داشته و با بافت مغز تماس مستقیم نخواهد داشت. برای همین می توان آن را روشی غیرتهاجمی و بدون عارضه ای جدی به شمار آورد.
تنها عوارضی که ممکن است این روش با خود به همراه داشته باشد می توان به خارش در محل اتصال الکترود و نیز قرمزی پوست در این محل بعد از پشت سر گذاشتن چندین جلسه اشاره نمود. از دیگر عوارض احتمالی این روش می توان سردرد، سرگیجه و حالت تهوع را نام برد. البته با رعایت پروتکل های صحیح و جانب احتیاط به خوبی می توان از بروز این عوارض جلوگیری کرد.
نکات مراقبتی قابل ذکر در زمینه استفاده از TDCS
- همان طور که قبلاً نیز گفتیم در افراد سالم استفاده از روش درمانی تحریک الکتریکی مغز منجر به ایجاد مشکلاتی مثل حمله تشنج نخواهد شد. اما با این حال این مشکل ممکن است در افراد مبتلا به صرع اتفاق بیفتد.
- این روش برای افرادی که در وضعیتی ناپایدار هستند یا نزدیک محل الکترود دارای جسمی فلزی هستند نیز توصیه نمی شود.
عوارض درمان افسردگی با دستگاه TDCS
به صورت کلی درمان افسردگی با دستگاه TDCS یکی از ایمن‌ترین روشهای درمانی است و تاکنون عوارض جانبی جدی و خاصی برای آن در نظر گرفته نشده است. از آن جایی که میزان جریان الکتریکی وارد شده به مغز بسیار کم و محدود است، خطری افراد را تهدید نمی‌کند. با این حال هنوز هم در خصوص عوارض جانبی استفاده از این روش تحقیقات زیادی در حال انجام‌شدن است.
بیشترین عارضه جانبی مشاهده شده در استفاده از این روش، حساسیت پوست سر و قرمزی و خارش در ناحیه‌ای است که الکترودها در آنجا قرار میگیرند. البته برخی از افراد هم آثاری از سردرد، سرگیجه یا حتی حالت تهوع را داشته‌اند. با وجود ایمن بودن این روش، مهم است که چه کسی آن را انجام می‌دهد و میزان عوارض و تاثیرات منفی به صورت مستقیم به مهارت فرد انجام‌دهنده این تکنیک هم مربوط می‌شود؛ بنابراین حتماً باید درمان افسردگی با دستگاه TDCS توسط یک فرد متخصص و ماهر انجام شود تا خطری فرد را تهدید نکند و مشکلی به وجود نیاید.
عوامل موثر بر کارایی tDCS
پروتکل‌های اولیه تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم ترانس کرانیال، نشان می‌دهد که الکترودهای آند و کاتد می‌توانند به ترتیب اثرات تحریکی یا مهاری را در قشر زیرین القا کنند. مطالعات نشان داده است که تأثیرات این روش، به پارامترهای دیگری مانند شدت جریان، مدت جلسه، وضعیت مغز و بسیاری موارد دیگر بستگی دارد. شدت جریان و مدت زمان برای تنظیم درجه تعدیل عصبی تولیدشده، مهم هستند. وضعیت بیمار، از جمله هرگونه درمان همزمان با tDCS، مهم تلقی می‌شود، زیرا اثرات tDCS بر روی مغز به وضعیت مغز بستگی دارد. برای مثال، مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که وقتی شکل‌پذیری سیناپسی آغاز می‌شود، تحریک همزمان انعطاف‌پذیری افزایش می‌یابد. شرایط بیمار نیز به دلایل مشابه دارای اهمیت است. به عنوان مثال، مصرف برخی از داروهای خاص، ممکن است بر نتایج tDCS تأثیر بگذارد.
تصمیمات کلیدی در مورد کاربرد tDCS عبارتند از: دوز تحریک که شامل موقعیت الکترود، جریان تحریک و مدت زمان است. وضعیت بیمار در طول تحریک از جمله استفاده از هرگونه مداخله حاد کمکی مانند درمان شناختی رفتاری و تجویز یا منع مصرف برخی داروها بسیار مهم است. دوز تحریک از این جهت اهمیت دارد که قطبیت و موقعیت الکترودها تعیین می‌کند که کدام مناطق مغز تحت تأثیر tDCS قرار میگیرند. به عنوان مثال، در درمان افسردگی، الکترود مثبت (آند) روی قشر جلوی پیشانی پشتی سمت چپ قرار می‌گیرد. با این حال، روش درمانی تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم ترانس کرانیال به شیوه معمول و با استفاده از 2 الکترود میتواند مناطق اضافی مغز را بین الکترودها تحریک کند. tDCS با وضوح بالا از آرایه‌هایی از الکترودهای کوچکتر برای متمرکز کردن جریان به مناطق موردنظر مغز استفاده می‌کند.
در مورد درمان افسردگی با دستگاه TDCS چه می‌دانید؟ بدون شک در بین مشکلات و بیماری‌های مختلف روانشناسی، افسردگی یکی از رایج‌ترین اختلالاتی است که ممکن است برای هر فردی، در سن و موقعیتی ایجاد شود. شرایط مختلف و حوادث و اتفاقات تلخ می‌توانند همگی زمینه‌ساز بروز افسردگی شوند. حتی خود اختلال افسردگی هم چندین حالت مختلف را در بر می‌گیرد. به همین دلیل تمرکز زیادی روی شیوه‌های مختلف درمان این اختلال صورت گرفته و تکنیک‌های متفاوتی برای درمان استفاده می‌شود. یکی از شیوه‌های نوین درمانی، درمان افسردگی با دستگاه TDCS است. با کمک این روش می‌توان انواع مختلفی از اختلالات افسردگی را درمان کرد و معمولا نتایجی موثر و طولانی‌مدت با این تکنیک به دست می‌آید. در این مقاله از دکترتو بیشتر با این شیوه درمانی نوین و تخصصی و نحوه اثرگذاری آن آشنا می‌شویم. شما میتوانید برای خلاصی از مشکلات روحی خود از روانپزشکان و روانشناسان دکترتو به صورت حضوری و آنلاین کمک بگیرید.
درمان افسردگی با دستگاه TDCS
دستگاه TDCS در واقع مختصر شده عبارت دستگاه تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال است. این روش، یک تکنیک نورومدولاسیون غیرتهاجمی است که شامل تزریق جریان الکتریکی قابل تحمل به مغز می‌شود. بر اساس داده‌هایی که تاکنون به دست آمده، مشخص شده که احتمالاً این روش درمانی میتواند علائم اختلالات عصبی روانپزشکی را بهبود ببخشد. درمان افسردگی با دستگاه TDCS را هم می‌توان در خانه و هم در کلینیک‌های تخصصی انجام داد. با این روش درمانی می‌توان مشکلات مختلف ناشی از افسردگی از جمله بی‌خوابی، احساس غم و ناراحتی، احساس گناه، ناامیدی و عدم تمرکز یا سایر نشانه‌های مرتبط با اختلالات افسردگی را درمان کرد. درمان با این دستگاه میتواند به صورت موثری علائم افسردگی را بهتر کند و موجب افزایش سطح انرژی و بهبود خلق‌وخوی بیماران شود.
هر جلسه درمان افسردگی با دستگاه TDCS چقدر طول می کشد؟
مطالعاتی که tDCS را برای درمان افسردگی بررسی کرده‌اند، به طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ جلسه در مجموع انجام دادند و مدت زمان هر جلسه ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بود. به هیچ عنوان نباید این جلسه‌ها بیشتر از نیم ساعت باشد، چرا که ممکن است یک سری عوارض منفی را برای بیماران به دنبال داشته باشد.
نحوه درمان افسردگی با دستگاه TDCS (نحوه کار با دستگاه tdcs)
چندین مطالعه نشان داده‌اند که افسردگی اغلب با فعالیت نامتقارن جمعیت‌های عصبی در قشر جلوی مغز همراه است. در افرادی که انواع اختلالات افسردگی را داشته‌اند، معمولا در نیمکره سمت چپ و در قشر جلوی پیشانی، آنها، کاهش فعالیت عصبی مشاهده شده است.
tDCS میتواند این کمبود را با درمان آندال سمت چپ جبران کند؛ بنابراین در درمان افسردگی با دستگاه TDCS، تمرکز اصلی روی نیمکره سمت چپ است. جریان الکتریکی انتقال‌یافته به سر میتواند فعالیت این ناحیه از مغز را افزایش دهد و تنبلی و غم و سایر احساسات مربوط به آن را از بین ببرد. به نوعی می‌توان گفت که این روش درمانی یا این دستگاه میتواند نوعی ورزش برای مغز باشد و با تحریک سلول‌های این ناحیه، فعالیت آنها را بهبود ببخشد.
تنها در عرض چند جلسه، عملکرد شناختی با این تکنیک درمانی بهبود می‌یابد. تحقیقات اثرات ضدافسردگی این دستگاه را به‌طورکلی پس از ۲ تا ۳ هفته از درمان نشان می‌دهد. از tDCS می‌توان برای تکمیل سایر درمان‌های مرسوم افسردگی، مانند دارو درمانی یا روان درمانی هم استفاده کرد. در مطالعات مختلف ثابت شده که ترکیب این روش درمانی با داروهای ضد افسردگی مانند سرترالین، میزان موفقیت آمیز بودن درمان را چندین برابر می‌کند.
امادگی قبل از درمان افسردگی با TDCS
برای آمادگی جهت انجام درمان افسردگی با دستگاه TDCS، ابتدا یک نورولوژیست باید بیمار را معاینه کند و با تکنیک‌های تخصصی، از سر بیمار یک نقشه مغزی تهیه کند. درمانگر بر اساس این نقشه مغزی مشخص می‌کند که فرد دقیقاً چه نوع اختلالی دارد و درجه افسردگی او چقدر است؛ بنابراین میتواند متوجه شود که چند جلسه درمان و چه رویکردهایی برای درمان بیمار موردنظر مناسب است. در واقع نوروتراپیست براساس نقشه مغزی تهیه شده از مغز میتواند بخش‌های مختلف مغز و عملکرد آنها را بررسی کند. علاوه بر این، بیماران قبل از درمان با این دستگاه باید یک مشاوره اولیه را هم داشته باشند.
مراقبت های بعد از درمان افسردگی با TDCS
بعد از درمان افسردگی با دستگاه TDCS به مراقبت خاصی نیاز نیست. معمولا به‌محض برداشتن الکترودها خارش و قرمزی ناحیه موردنظر به سرعت برطرف می‌شود. با این حال شاید نیاز باشد برای کنترل سردرد یا سرگیجه با نظر پزشک از مسکن استفاده کرد. استراحت کردن بعد از درمان نیز میتواند کمک‌کننده باشد.
کاربردهای دستگاه تی دی سی اس
استفاده از این دستگاه به صورت ویژه برای درمان طیف گسترده‌ای از اختلالات روانی است و به‌عنوان یک ابزار کاربردی در علم روانشناسی مدرن شناخته می‌شود. برخی از کاربردهای بالینی tDCS که در حال حاضر برای آنها بررسی می‌شود عبارت‌اند از:
- افسردگی (افسردگی چیست؟)
- اسکیزوفرنی
- آفازی
- اعتیاد
- صرع
- درد مزمن (میگرن، فیبرومیالژیا)
- توجه و توانبخشی حرکتی
tDCS همچنین برای برنامه‌های سلامتی غیرپزشکی، به عنوان مثال یادگیری سریع، تمرکز، آرامش، و مدیتیشن هم استفاده می‌شود. با این حال یکی از زمینه‌های استفاده از این دستگاه، درمان افسردگی با دستگاه TDCS است. انواع مختلف اختلالات افسردگی مانند افسردگی شدید، افسردگی بعد از زایمان، افسردگی دیس تایمیک و افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی را درمان کرد. حتی در مواردی برای افرادی که افسردگی مالیخولیایی دارند یا کسانی که مبتلا به اختلال عاطفی فصلی هستند هم این روش درمانی میتواند موثر باشد.
درمان افسردگی با دستگاه TDCS برای چه کسانی مناسب است؟
درمان افسردگی با دستگاه TDCS برای افرادی که به انواع خفیف تا شدید افسردگی مبتلا هستند و درمان دارویی به تنهایی نمی‌تواند نتایج موثر سریع را ارائه دهد مناسب است. همچنین کسانی که به هر دلیلی امکان دارو درمانی ندارند، می‌توانند از این روش به عنوان یک درمان جایگزین ایمن استفاده کنند. درمان افسردگی با این دستگاه میتواند برای انواع اختلالات افسردگی با طیف‌های مختلف، مناسب و موثر باشد.
درمان افسردگی با دستگاه TDCS برای چه کسانی مناسب نیست؟
ممکن است این روش درمانی برای برخی از بیماران مبتلا به افسردگی شدید که روند درمان آنها پیچیده‌تر است گزینه مناسبی نباشد یا این که نتوان به تنهایی از آن برای درمان کامل بیماران استفاده کرد.
تحریک الکتریکی مغز برای کدام دسته از افراد اصلاً مناسب نیست؟
به طور کلی افراد زیر در زمینه استفاده از این روش درمانی با محدودیت رو به رو هستند:
- افرادی که در قلب آن ها باتری کار گذاشته شده و یا از دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب استفاده می کنند.
- افرادی که در پوست سر خود خراشیدگی دارند.
انواع تحریک الکتریکی مغز
شکل‌های متمایز دیگری از تحریک الکتریکی مغز به روش ترانس کرانیال با شدت کم نیز وجود دارد، مانند تحریک الکتریکی متناوب، پالسی یا تصادفی. با این حال، در حال حاضر تحقیقات بالینی با استفاده از جریان مستقیم یعنی tDCS که پیشرفته‌ترین شیوه درمانی است، توسط متخصصان مغز و اعصاب و یا روانپزشکان توانمند انجام می‌شود.
مکانیسم‌های tDCS
طی چندین دهه، مکانیسم‌ها و منطق tDCS مشخص شده است. عبور جریان مستقیم از طریق الکترودهایی که بر روی پوست سر قرار میگیرند، میدان الکتریکی ثابتی را در مغز ایجاد می‌کند که به نوبه خود قطبش پایداری را در غشای نورون‌ها ایجاد می‌کند. عملکردهای عصبی، از جمله پردازش اطلاعات و پلاستیسیته، به تغییرات در قطبش غشاء بسیار حساس هستند. با تأثیرگذاری بر فعالیت مداوم مغز و تسهیل تغییرات درازمدت، مسیر مشخصی برای tDCS جهت تأثیرگذاری بر شناخت و رفتار وجود خواهد داشت. افزایش و بازیابی نوروپلاستیسیتی در بیماران افسرده پس از یک دوره درمان 4 هفته‌ای tDCS مشخص شده است. با این وجود، تغییرات در عملکرد مغز، به دنبال روش درمانی تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم ترانس کرانیال، با توجه به داده‌های بسیار زیاد از مدل‌های حیوانی و تصویربرداری بالینی یا فیزیولوژی عصبی، تعجب‌آور نیست.
آشنایی با دستگاه TDCS
دستگاه TDCS دستگاهی مربوط به نوروتراپی می باشد. نوروتراپی در واقع روشی درمانی از طریق عصب یا سلول های عصبی است. این وسیله این روزها برای درمان بیماری های مختلفی در بسیاری از کشورهای پیشرفته استفاده می شود.
این دستگاه حتی بر روی افراد سالم نیز قابل استفاده است و به کمک آن امکان درمان بسیاری از مشکلات جسمی- مغزی وجود دارد و حتی این روش را می توان انتخابی موثر در زمینه بهبود عملکرد مغز دانست. این دستگاه از باطری تغذیه می کند و جریان الکتریکی ثابت را به وسیله سیم ها به دو سنسور یا الکترود انتقال می دهد. این الکترودها درون پارچه ای اسفنجی مرطوب شده با محلول آب نمک قرار گرفته و از این رو به خوبی می توانند جریان الکتریکی را هدایت کنند.
هر ناحیه از مغز به لحاظ فیزیولوژیکی عملکرد و وظیفه خاص خود را دارد و بسته به نوع بیماری و نوع درمان مد نظر مشخص خواهد شد که این الکترودها در کجا قرار داده شوند.
این دستگاه حتی برای افراد سالم نیز به منظور افزایش توان عملکرد مغزی، تقویت حافظه و افزایش قدرت قابل استفاده است. علاوه بر آن برای کمک به بهبود و تسریع روند درمان بیماری های نظیر افسردگی، اضطراب، بی خوابی، سردردهای میگرنی و… نیز این دستگاه بسیار کارآمد می باشد. این دستگاه بسته به برنامه درمانی که انتخاب شده در زمان مقرر خود به طور خودکار خاموش خواهد شد و این موضوع را با آلارمی به اطلاع درمانگر می رساند. زمان استفاده از این دستگاه بین 10 تا 30 دقیقه می باشد و این زمان به نوع اختلال بستگی خواهد داشت.
عملکرد TDCS در مغز
به طور کلی نمی توان مشخص کرد که در زمان انجام تحریک الکتریکی مغز به روش TDCS ، در مغز چه اتفاقاتی می افتد. اما آزمایشات مختلفی که روی حیوانات و انسان ها انجام شده چیزهایی را در این زمینه نشان می دهند.
در واقع الکترودها از طریق آند به درون مغز راه پیدا می کنند و در نهایت الکتریسیته از طریق کاتد از مغز بیرون می رود. از این رو در زیر کاتد تحریک کننده، باری منفی در زمان تجمع الکترون ها برای ورود الکترودها به وجود می آید.
در این زمینه ابعاد الکترودهای تحریک کننده بسیار حائز اهمیت است. به عنوان نمونه یک الکترود کاتد در ابعاد کوچکتر قادر به انتقال بار کانونی تری به ناحیه مورد نظر در مغز است. در واقع زمان تجمع باری بیشتر در درب خروجی ناحیه ای از مغز که تحت تأثیر قرار داده شده از طریق تغییر اندازه الکترود کاتدی یا با تغییر اندازه یا محل الکترود آندی قابل تغییر اندازه یا کنترل می باشد.
به هر حال مغز بسیار پیچیده تر از آن است که بتوان به صورت روشن و واضح اتفاقات درون آن را شرح داد. به منظور عبور جریان الکتریکی از درون مغز در روش تحریک الکتریکی مغز، بر روی جمجمه الکترودهای مثبت و منفی قرار داده می شود. به طور کلی می توان موارد زیر را در زمینه دستیابی به تأثیر دلخواه موثر دانست:
موارد موثر در تأثیرپذیری از روش تحریک الکتریکی مغز TDCS
به طور کلی درمانگر بسته به نوع بیماری فرد و بسته به شرایط، موارد زیر را تعیین خواهد نمود:
1. شدت جریان
طبیعی است که برای اثرگذاری بیشتر این روش نیاز است که میزان جریان الکتریکی بالاتر برده شود. جریان از الکترود آنود یا قطبی منفی به الکترود کاتد یا قطب مثبت انتقال داده می شود.
2. شکل و سایز الکترود
یکی دیگر از عواملی که تأثیرگذاری این روش را دستخوش تغییر خواهد نمود شکل و اندازه الکترودهاست. این فاکتور را می توان بسیار مهم تر از شدت جریان دانست. میزان جریان عبوری از هر سانتی متر مربع برحسب چگالی یا تراکم جریان محاسبه می شود.
به طور معمول در هر سانتی متر مربع از تراکم 0.029 تا 0.08 میلی آمپر استفاده می شود. برای همین می توان شکل و اندازه الکترود را بسیار مهم و تعیین کننده دانست. در اکثر مطالعات از الکترودهای 25 تا 35 سانتی متر مربعی بهره گرفته می شود.
به منظور برقراری اتصالی مناسب میان دو الکترود و جمجمه، الکترودها با آب معمولی یا محلول NaCl یا کرم های مخصوص خیس و مرطوب خواهند شد. البته در این بین برخی از الکترودها نیازی به مواد اضافی برای اتصال نخواهند داشت.
3. محل قرارگیری الکترودها
اندازه به کار رفته و اصول فنی TDCS باعث شده که زیاد نتوان روی دقت مکانی آن حساب باز کرد. اما در حد قشر حرکتی راست یا چپ یا قشر پره فرونتال راست یا چپ دارای تأثیرگذاری منطقه ای است. طی تحقیقات صورت گرفته الکترود آند سبب افزایش فعالیت نواحی سطحی قشر مغز شده و الکترود کاتد آن را کاهش خواهند داد. به نوعی در استفاده از TDCS در قشر مغز ناحیه ای تحریک شده و ناحیه ای دیگر مهار می گردد.
4. طول برقراری جریان
هر چه طول دوره جریان یا شدت جریان بیشتر شود در TDCS می توان نتایج بیشتری را مشاهده نمود. اما به دلیل گسترش دامنه نواحی تحت تأثیر در اثر افزایش شدت جریان و تحریک نورون های لایه های زیرین و نیز ایجاد اثرات غیرقابل کنترل و ارزیابی به طور معمول به منظور تأثیرگذاری بیشتر افزایش طول دوره اتفاق می افتد.
نحوه اجرای روش تحریک الکتریکی مغز به روش TDCS
تحریک الکتریکی مغز به صورت زیر انجام می شود:
- ابتدا 2 الکترود با قطب مثبت و منفی به واسطه نوعی پد اسفنجی مرطوب شده با نوعی محلول رسانا روی سر قرار داده می شوند.
- این الکترودها جریان درون خود را از نواحی مختلفی مثل پوست سر، جمجه و… عبور خواهند داد و در نهایت به سطح قشر مغزی راه پیدا می کنند.
- این جریان سبب باردار شدن نورون ها شده و قطب مثبت و منفی به وجود می آورد. از این رو فعالیت آن ناحیه را تغییر خواهد داد.
- این عمل باعث می شود کلسیم به درون سلول وارد شده و فعالیت سلولی را بیشتر کند.
- این پروسه همچنین باعث افزایش میزان گلوکز و اکسیژن در آن ناحیه شده و مغز را ترمیم می دهد.در واقع این عمل به واسطه ارتباطی که بین سلول ها یا سلول های آسیب دیده با سلول های سالم ایجاد کرده توان عملکرد در آن ناحیه را بیشتر می کند و سبب بازتوانی، ترمیم و بهبود می شود.
نکات قابل توجه در زمینه تحریک الکتریکی مغز به روش TDCS
پزشکان به طور معمول در این روش برای جلوگیری از ایجاد اختلال هنگام اجرای آن موارد زیر را در نظر خواهند داشت:
- مدت و جهت مشخصی را برای شدت جریان الکتریکی در نظر خواهند گرفت.
- پدهای اسفنجی با اندازه های مشخصی استفاده می کنند.
- برای بیمار برنامه ریزی منظمی خواهند داشت تا جلسات به صورت مرتب و در زمانی مشخص انجام شوند.
آشنایی با انواع تحریک پذیری الکتریکی در مغز
به طور کلی تحریک پذیری الکتریکی در مغز به سه شکل اتفاق می افتد:
- تحریک مثبت
- تحریک منفی
- تحریک ساختگی
در تحریک پذیری مثبت (anodal) تحریک پذیری عصبی درست در نقطه ای که مورد نظر ماست بیشتر می شود. حال آن که در تحریک منفی (cathedral) این کار به صورت عکس اتفاق خواهد افتاد. در سومین حالت برای افراد گروه کنترل قابل مطالعه است. در واقع در این روش تحریکی کوتاه صورت گرفته و سپس متوقف خواهد شد.
در این روش به خوبی می توان به تغییراتی که در قشر مغز صورت گرفته دست پیدا کرد. مدت تحریک و شدت تحریک دو عامل تعیین کننده مدت زمان این تغییرات هستند. به طور کلی این روش به درمان اختلالات بسیاری کمک خواهد نمود.
نتیجه‌گیری و جمع بندی
tDCS در طیف وسیعی از شرایط روانپزشکی، مانند اختلال وسواس فکری-اجباری، اعتیاد و اختلالات عصبی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین، علاقه قابل‌توجهی به استفاده از روش درمانی تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم ترانس کرانیال، همراه با آموزش شناختی برای تقویت عملکرد شناختی، با کاربرد بالقوه برای تعدادی از اختلالات عصبی روانی وجود دارد. در حال حاضر، تحقیقات در مورد نقش tDCS به عنوان وسیله‌ای برای درمان اختلالات عصبی و روانپزشکی با کاربردهایی در افسردگی، اسکیزوفرنی، آفازی یا عدم قدرت تکلم، اعتیاد، صرع، درد مزمن، توجه و توانبخشی حرکتی در حال انجام است. کاربردهای احتمالی روش درمانی تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم ترانس کرانیال، در افراد سالم نیز برای پیشرفت‌های شناختی و عصبی در حال بررسی است. همچنین، تحقیقات در تلاش برای درک tDCS و تعاملات آن با مغز در سطوح مختلف در حال انجام است. این امر با پیشرفت قابلیت‌های پردازش کامپیوتری و نرم‌افزار شبیه‌سازی امکانپذیر شده است.
همان طور که در این مطلب به آن اشاره شد تحریک الکتریکی مغز روشی کارآمد به منظور درمان بسیاری از بیماری ها و مشکلات است. این روش بدون هر نوع عارضه جدی است. برای همین شما عزیزان می توانید در صورت نیاز با خیالی راحت این روش را برای درمان خود انتخاب کنید. کلینیک تخصصی رها یکی از بهترین مراکز ارائه دهنده این روش درمانی است. شما می توانید زیر نظر حرفه ای ترین پزشکان درمان خود را با این روش آغاز نمایید. بسته به نوعی بیماری و شدت آن و نیز دیگر شرایط شما عزیزان، پزشکان کلینیک رها تعداد جلسات این روش درمانی را برای شما تعیین خواهند نمود.
tdcs در البرز
tdcs در کرج
tdcs در فردیس
تی دی سی اس در البرز
تی دی سی اس در کرج
تی دی سی اس در فردیس
