نقشه مغزی یا الکتروانسفالوگرافی کمی (QEEG) یک ابزار تشخیصی است که با استفاده از پردازش نوار مغزی یا EEG میزان فعالیت الکتریکی را در قسمت های مختلف مغز اندازه می گیرد. با استفاده از QEEG  می توان عملکرد مغز را بررسی کرد و  مشخص نمود که فعالیت الکتریکی در کدام نواحی مغز کم و زیاد شده است و بدین ترتیب نقاط ضعف و قدرت و مشکلات (اختلالات) مغزی بر ما آشکار می شود. اختلالاتی نظیر AD/HD، اضطراب، افسردگی، آلزایمر ، اختلالات یادگیری، اختلال وسواس اجباری… با استفاده از QEEG قابل تشخیص اند. برای بدست آوردن QEEG ، ابتدا با قرار دادن کلاه EEG روی سر تا ۱۹ کانال EEG یا نوار مغزی از فرد گرفته می شود در مرحله بعد یک سری عملیات پیچیده ریاضی (مانند تبدیل فوریه و ویولت) روی EEG صورت می گیرد.

نتیجه‌ی این پردازش‌ها تبدیل به یک سری تصویر (سرهای رنگی ) می شود که به آن QEEG  یا  نقشه مغزی می گوییم. در واقع نقشه مغزی روشی است که با آن می‌توانیم زبان مغز را ترجمه کنیم. در نقشه مغزی، هر سر رنگی مربوط به فعالیت یک موج مغزی است. نحوه کارکرد این امواج در کنار هم باعث می شود تا ما عملکرد مناسب یا نامناسب داشته باشیم. اگر هر کدام از امواج عملکرد مناسب داشته باشد، سر را به رنگ سبز می بینیم. فعالیت زیاد امواج مغزی به رنگ قرمز و فعالیت کم به رنگ آبی دیده می شود.  درروش  های  دیگر تصویربرداری مغز مانند CT، MRI، PET، عواملی مانند جریان خون مغزی، متابولیسم یا یکپارچگی ساختاری مغز  مورد اندازه گیری قرار می گیرد در حالیکه همانطور که گفته شد QEEG ابزاری است که میزان فعالیت الکتریکی مغز را اندازه گیری می نماید.

 

 

الکتروانسفالوگرافی یا نقشه مغزی (EEG)، اندازه گیری الگوهای الکتریکی در سطح پوست سر است که فعالیت قشر مغز را منعکس می کند و معمولا به عنوان امواج مغزی شناخته می شود. برخی از مردم عادی نوار مغزی را با نقشه مغزی اشتباه گرفته و یا به جای هم به کار می برند، اما این دو کاملا تفاوت دارند. EEG کمی (qEEG) تجزیه و تحلیل EEG دیجیتالی است، و در اصطلاح عامیانه به آن نقشه مغزی می گویند. qEEG توسعه ای از تجزیه و تحلیل تفسیر بصری EEG است که ممکن است به درک ما از EEG و عملکرد مغز کمک کند و حتی آن را تقویت کند. الکتروانسفالوگرافی کمی یا همان qEEG روشی است که فعالیت ثبت شده مغز را از طریق یک چندین الکترود با استفاده از کامپیوتر پردازش می کند.
این داده‌های EEG چند کانالی با الگوریتم‌های مختلفی مانند فوریه به‌ طور کلاسیک یا در برنامه‌های مدرن‌تر آنالیز پردازش می‌شوند. داده های دیجیتال به صورت آماری تجزیه و تحلیل می شوند و گاهی اوقات مقادیر را با مقادیر مرجع پایگاه داده هنجاری مقایسه می کنند. EEG پردازش شده معمولاً به نقشه های رنگی عملکرد مغز به نام نقشه های مغز تبدیل می شود.

الکتروانسفالوگرافی چیست؟

در واقع الکتروانسفالوگرافی (Electroencephalography) یا به اختصار EEG نام دیگری برای نقشه مغز است که به وسیله اتصال الکترودها بر روی پوست سر می توان از فعالیت های الکتریکی مغز گزارشی به دست آورد. این گزارش در اثر فعالیت های نورون های مغز و انتقال آن ها به الکترودهای متصل شده بر روی مغز به دست می آید. گزارش به دست آمده توسط سیستم کامپیوتری و یا توسط متخصص مغز و اعصاب می تواند مورد تحلیل قرار بگیرد. درست همان کاری که در تست نوار عصب و عضله انجام شده و عصب های شما را مورد آزمایش قرار می دهند.
با توجه به تخصصی بودن این کار، پیشنهاد می شود که حتما به سراغ یک مجموعه و کلینیک معتبر بروید تا از نتیجه کار مطمئن باشید، کلینیک مغز و اعصاب رها، یکی از بهترین کلینیک های مغز و اعصاب در تهران است که علاوه بر نقشه مغزی و نوار مغزی، خدمات دیگری همچون نوار عصب پا و نوار عصب دست ارائه می دهد.

 

نوار مغزی و نقشه برداری مغزی چه تفاوتی با یک دیگر دارند؟

در هنگام گرفتن نوار مغزی به وسیله الکترودهای قرار گرفته روی پوست سر، فعالیت الکتریکی مغز شما ضبط می شود و با این آزمایش می توانید به امواج مغزی‌تان پی ببرد. اما در نقشه برداری مغز با استفاده از روش و آمار ریاضی این امواج بررسی و با معیارهای استاندارد سنجیده می شوند و از این طریق می توان بیماری های احتمالی را تشخیص داد.

تفسیر نقشه مغزی توسط متخصص مغز و اعصاب!

یکی از سوالات متداول میان مردم این است که متخصص مغز و اعصاب چگونه تفسیر نقشه مغزی را انجام می دهد؟ در جواب باید بگوییم که این کار تخصصی است و نیازمند سال ها تجربه است اما اگر بخواهیم به شکل ساده برای شما توضیح دهیم به شرح زیر است:
نتایج QEEG یا همان نقشه مغزی به شکل انحراف از استاندارد نشان داده می شود. جواب این آزمایش با نمرات Z نوشته می شود. فاصله یا همان انحراف معیار در این آزمایش بین 3 تا +3 است. برای مثال نمره Z=+1 یعنی, 1 انحراف استاندارد بالاتر از نرمال است. نمره AZ=0 به معنای طبیعی و نرمال آزمایش شماست که معمولا با رنگ سبز مشخص می شود. رنگ های دیگری هم در این نقشه وجود دارند. به عنوان مثال رنگ‌های آبی و قرمز در نقشه مغزی فعالیت بیش از حد امواج را بازگو می کند. اگر این عدد انحراف استاندارد 3 باشد، یعنی سه واحد به ترتیب بالاتر یا پایین تر از حد نرمال است. شاید به غلط تصور کنید که فعالیت فعالیت بیش از اندازه ی نرمال امواج مغز به معنای بهتر بودن و بیشتر کار کردن مغز است، اما اصلا اینگونه نیست. فعالیت بیش از حد و یا کمتر از حد امواج مغزی به یک اندازه می تواند آسیب رسان باشند.

چه زمانی باید نقشه مغزی (QEEG) بگیریم؟

هنگامی که یک اختلال یا ابهام در مغز شما به وجود آید، نقشه مغزی می تواند بسیار کاربردی باشد. در حقیقت از طریق مقایسه نقشه مغز شما با نقشه مغز افراد نرمال و عادی، امکان تشخیص اختلال وجود خواهد داشت. در بسیاری از موارد اختلالات و مشکلات مغزی از راه نقشه برداری مغزی قابل شناسایی هستند و پیش از اینکه تبدیل به یک مشکل حاد شوند، می توانید جلوی آن را بگیرید. به کمک نقشه برداری مغز می توانید به خوبی تأثیر این اختلالات را بر روی مغز ارزیابی کرده و برای حل آن اقدام نمایید. در کل نقشه مغزی راهی موثر و تایید شده برای دریافت اطلاعات جامع از روند فعالیت مغز افراد است.

مهم ترین کاربردهای نقشه نوار مغزی چیست؟

qEEG یک جزء بسیار ارزشمند از ارزیابی جامع در کلینیک های مغز و اعصاب است. این به درک فعالیت الکتریکی قشر مغز در مغز کمک می کند. در واقع می تواند نشان دهد که فعالیت در مغز خیلی زیاد است یا خیلی کم. همچنین می تواند نشان دهد که سلول های مغز شما چگونه با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. علاوه بر این از بسیاری جهات دیگر می تواند مفید باشد از جمله:

• شناسایی مشکلات شناختی و روانی
• نشان دادن اینکه چگونه الگوهای امواج مغزی شما را می توان بهبود بخشید
• پیش‌بینی پاسخ دارویی، مانند چگونگی پاسخ احتمالی شما به داروهای ضد افسردگی
• ارائه اطلاعات ارزشمند در ایجاد یک برنامه درمانی شخصی (که ممکن است شامل تکنیک های بیوفیدبک مانند نوروفیدبک باشد) برای کمک به تعادل مغز شما
• ردیابی پیشرفت خود با درمان ها و درمان های مختلف
• ارائه اطلاعات عینی مورد استفاده برای ایجاد برنامه نوروفیدبک شخصی شما یا سایر روش های درمانی، مانند تحریک مغناطیسی

ترانس کرانیال (TMS)، برای تقویت مغز شما

در ارتباط با تصویربرداری SPECT مغز، qEEG اطلاعات بیشتری در مورد نحوه عملکرد مغز به ما می دهد و می تواند برای اطلاعات پایه و همچنین برای پیگیری پیشرفت درمان استفاده شود. ما می‌توانیم از اطلاعات qEEG به‌عنوان راهنمایی برای تعیین مؤثرترین راه‌حل‌ها برای کمک به تغییر مغز و بهبود حافظه، تقویت تمرکز و توجه، کاهش افسردگی، به حداقل رساندن اضطراب و بهبود عملکرد کلی استفاده کنیم.

انواع qeeG یا نقشه مغزی کدام اند؟

نقشه برداری مغزی یا qeeg اشکال مختلفی دارد که پزشک معالج شما، بسته به تشخیص خود، می تواند یکی از این موارد را برای شما در نظر بگیرد:

۱) نقشه برداری مغزی حین فعالیت

در نقشه برداری مغزی حین فعالیت، الکترودهای متصل به دستگاه قابل حمل در اختیار شما قرار می دهند که امواج مغزی شما در حین حرکت نیز بتوانند ثبت شوند. این روش ممکن است حتی چندین روز زمان ببرد.

۲) نقشه برداری مغزی معمولی

متداول ترین نوع نقشه برداری مغزی این نوع نقشه برداری است که در اکثر موارد پزشک متخصص مغز و اعصاب آن را برای شما انجام می دهد. به طور میانگین این آزمایش بین 20 الی 40 دقیقه زمان می برد و در این مدت شما باید بدون سر و صدا و حرکت در سر جای خود بنشینید. البته در این مدت ممکن است دکتر از شما بخواهد تا نفس عمیق بکشید یا پلک بزنید. در طول آزمایش معمولا یک چراغ چشمک زن در مقابل فرد قرار می دهند تا تاثیر آن بر روی سیستم عصبی و مغزی فرد را بررسی نمایند.

۳) نقشه برداری مغزی در حالت خواب

این نوع نقشه برداری کمی سخت و غیرمعمول است اما در برخی موارد که از آزمایشات بالا نتیجه لازم به دست نمی آید، پزشک مجبور می شود تا از نقشه برداری مغزی در خواب برای شما استفاده نماید. در این نقشه برداری شما باید به طور کامل به خواب بروید! به همین دلیل ممکن است دکتر از شما بخواهد که قبل از مراجعه مدت زیادی نخوابید و یا در برخی موارد خاص از داروهای خواب آور استفاده می شود.

نکاتی که پیش از گرفتن نقشه مغزی رعایت کنید!

• از بستن و یا بافتن مو خودداری نمایید.
• پیش از مراجعه برای گرفتن نقشه مغزی، شستشوی سر را انجام دهید تا موهای شما چرب و کثیف نباشد.
• در هنگام نقشه مغزی زیورآلات و گوشواره های خود را باید باز نمایید.
• پیش از انجام qeeG از مصرف چای، سیگار، قهوه، نوشیدنی های کافئین دار، دمنوش های آرامش بخش و یا انرژی زا پرهیز نمایید.
• اگر قبلا نقشه برداری مغز را انجام داده اید، حتما نتایج قبلی را همراه خود داشته باشید.
• اگر از لنز استفاده میکنید، پیشنهاد می شود آن را بردارید، زیرا ممکن است در نتیجه تست اختلال به وجود آورد. اگر استفاده طبی دارد می توانید از عینک استفاده کنید.
• استفاده از نرم کننده یا ژل، تافت مو و سایر موارد آرایشی برای مو و پیشانی ممکن است برای شما مشکل ایجاد کند، پس پیشنهاد می کنیم از مصرف این موارد پرهیز نمایید.
• برای انجام نقشه مغزی معمولی بهتر است به اندازه کافی استراحت کرده باشید و کاملا سرحال باشید و در صورت امکان یک غذای سبک مصرف نموده باشید.
در موقع انجام تست qeeG شما روی یک صندلی راحتی نشسته و یک کلاه دارای ۱۹ الکترود روی سر شما قرار داده می‌شود. برای بازدهی بیشتر و هدایت الکتریکی بهتر و دقت در ثبت امواج از ژل های مخصوص استفاده می‌شود. الکترودها امواج تولید شده در مغز شما را در وضعیت‌های مختلف دریافت کرده و به کامپیوتر انتقال می‌دهند.

آیا qEEG مضرات یا عوارضی دارد؟

نقشه برداری مغزی آزمایشی راحت، بی‌خطر و بدون درد است. البته ممکن است پس ازانجام آزمایش ما کمی احساس خستگی کرده و موهایتان نیز بهم بریزد اما در کل هیچ عارضه و مشکل دیگری برایتان پیش نخواهد آمد. اما در هنگام آزمایش کمی سنگینی در سر و احساس سوزن سوزن شدن در انگشتان دست و لب طبیعی است. علاوه بر این دیده شده است که افراد در جای اتصال الکترودها به بدن کمی خارش دارند اما جای نگرانی نیست و هیچ الکتریسیته‌ای وارد بدن نمی‌شود.
در افرادی که با بیماری‌های خاص مانند صرع و تشنج رو به رو هستند، پیشنهاد می شود که حتما این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارند تا در صورتی که پزشک این آزمایش را تایید کرد،‌ شما بتوانید آن را انجام دهید.