ECT یا الکتروکانوالسیو,شوک الکتریکی مغز

شوک مغزی چیست و چه کاربردی دارد؟

شوک مغزی (ECT) یک روش درمانی است که برای درمان اختلالات روانی و عصبی جدی، مانند افسردگی شدید، اسکیزوفرنی، و نفروز ارتجاعی، و اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، جریان الکتریکی به صورت کوتاه مدت به مغز اعمال می‌شود که باعث ایجاد تغییرات در فعالیت مغزی شده و تاثیر قابل توجهی روی شیوع علائم اختلالات روانی و عصبی می‌گذارد.

شوک مغزی نوعی روش درمانی برای بیمارانی است که از افسردگی شدید یا اختلال دوقطبی رنج می‌برند و به دیگر روش‌های درمانی پاسخ ندادند. شوک الکتریکی یا مغزی شامل تحریک الکتریکی کوتاه مغز بیمار در حالت بیهوشی است که باید در کلینیک و زیر نظر گروهی از متخصصان روانپزشکی، متخصص بیهوشی، پرستار و دستیار پزشک انجام شود. در ادامه این مطلب با ما باشید تا با مفهوم شوک مغزی، انواع و کاربردهای شوک مغزی و عوارض احتمالی آن بیشتر آشنا شوید. برای اطلاع بیشتر از این روش درمان می‌توانید از طریق سایت دکترتو با متخصص روانپزشکی مشورت کنید.

شوک مغزی چیست؟

شوک مغزی (electroconvulsive therapy) که به عنوان درمان تشنج الکتریکی یا شوک الکتریکی نیز شناخته می‌شود روش درمانی موثر و ایمنی برای درمان برخی اختلالات عصبی و روانی، افسردگی حاد یا اختلالات دوقطبی است. شوک الکتریکی مغزی یکی از بهترین و سریع‌ترین روش‌های موجود درمان افسردگی است.

همچنین، کاربردهای دیگر شوک مغزی شامل درمان بیماری شیدایی و اختلالات همراه با جنون نیز می‌شود. در این روش، حین بیهوشی کامل، جریان الکتریکی کمی از مغز عبور می‌کند که باعث ایجاد تشنج موقت می‌شود که تمامی بخش‌های مغز شامل مراکز کنترل روحیه، اشتها و خواب را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

انواع شوک مغزی

شوک مغزی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

1. شوک مغزی دوطرفه که جریان برق از دوطرف سر عبور می‌کند.
2. شوک مغزی یک طرفه که جریان الکتریکی فقط از یک طرف سر عبور می‌کند.

کاربرد شوک مغزی

الکتروشوک مغزی (ECT) برای درمان یا کنترل برخی اختلالات عصبی و روانی استفاده می‌شود. کاربردهای شوک مغزی عبارتند از:

کاربرد شوک مغزی	توضیحات
درمان افسردگی	درمان علائم افسردگی شدید، افسردگی مقاوم به درمان با دارو و افسردگی بارداری
درمان اختلال دوقطبی	زمانی که بیماری به دارو جواب نمی‌دهد.
اختلالات شیدایی	از جمله اختلال شیدایی نوع یک (اسکیزوفرنی)
سایر اختلالات روانی	مانند اختلالات وسواسی-اجباری یا اختلالات اضطرابی جدی مانند اختلال اضطراب عمومی

شوک مغزی برای توهم

شوک مغزی، آخرین راهکار برای درمان بیماری‌های روانی مقاوم به درمان است. هرچند که مطالعات علمی حاکی از تاثیر الکتروشوک مغزی بر بهبود توهم هستند، اما شواهد مستندی درباره کاهش قابل توجه شدت توهم در اثر شوک مغزی در دسترس نیست.

شوک مغزی برای وسواس فکری

استفاده از شوک مغزی برای درمان وسواس فکری (OCD) و اختلال شخصیت وسواسی در موارد خاص و در صورت عدم پاسخ به سایر روش‌های درمانی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. شوک مغزی، روش درمانی جدی است که با تاثیر بر فعالیت مغزی، باعث بهبود قابل توجهی در علائم وسواس فکری می‌شود.

اما باید توجه داشت که ممکن است عوارض و مخاطراتی از جمله خستگی موقت، سردرد، مشکلات حافظه کوتاه مدت و عوارض ناشی از تحریک الکتریکی داشته باشد. بنابراین، قبل از تصمیم‌گیری، حتما با پزشک در مورد تمام جنبه‌های شوک مغزی صحبت کنید.

شوک مغزی برای بیماران دو قطبی

شوک الکتریکی به مغز با تغییر شیمی مغز می‌تواند علائم اختلال دوقطبی را برطرف کند. این روش زمانی برای بیماران دوقطبی استفاده می‌شود که سایر روش‌های درمانی و دارویی بی‌‌اثر باشند. اختلال دو قطبی یک اختلال روانی است که با دوره‌های افسردگی شدید (مانند افسردگی اصلی) و دوره‌های مانیایی همراه است. شوک مغزی، بهبود سریع‌تری در علائم افسردگی ایجاد می‌کند و بیمار را از عوارض جانبی داروها نجات می‌دهد.

شوک مغزی برای فراموشی

در بیشتر موارد، بیمارانی که پس از شوک مغزی (ECT) از عوارض فراموشی و مشکلات حافظه رنج می‌برند، تدریجا به حالت حافظه طبیعی خود قبل از درمان بازمی‌گردند. اغلب عوارض حافظه پس از شوک الکتریکی، معمولا موقت و قابل اصلاح هستند. بیشتر بیماران در طول چند هفته پس از درمان بهبود می‌یابند و حافظه آن‌ها به حالت عادی قبل بازمی‌گردد.

شوک مغزی برای ترک اعتیاد

شواهد موجود نشان می‌دهند که شوک مغزی، روش درمانی مناسبی برای ترک اعتیاد نیست و روش غیراخلاقی، غیرقابل قبول و غیرانسانی برای ترک اعتیاد است و نباید از آن استفاده کرد.

شوک مغزی برای چه کسانی مناسب است؟

۸۰ درصد افراد مبتلا به افسردگی حاد و ساده بعد از شوک مغزی بهبود پیدا می‌کنند. این روش همچنین گزینه مناسبی برای افراد مبتلا به بیماری‌های روانی شدید و جدی مانند اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی است. این روش همچنین برای افراد مبتلا به اختلالات حرکتی (کاتاتونیا) و سندروم نورولپتیک بدخیم نیز توصیه می‌شود. شوک مغزی ضرری برای زنان باردار ندارد.

 

شوک مغزی برای چه کسانی مناسب نیست؟

کودکان زیر ۱۱ سال مبتلا به اختلالات روانی نمی‌توانند شوک مغزی دریافت کنند. بیماران قلبی و افرادی که تحمل شل کننده‌های عضلانی و آرام بخش‌های کم اثر را ندارند، کاندیدای مناسبی برای شوک مغزی نیستند.

شوک مغزی چقدر طول میکشد؟

شوک مغزی نهایت چند ثانیه طول می‌کشد و تعداد جلسات آن ۸ تا ۱۲ جلسه است.

نحوه انجام شوک مغزی

در این روش، نوسانات الکتریکی قوی به طور مستقیم به مغز اعمال می‌شود. قبل از انجام شوک مغزی، بیمار باید مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد و سابقه پزشکی، آزمایش‌های خون و عکسبرداری مغزی بررسی شود. معده بیمار باید خالی باشد و داروی بیهوشی یا آرام بخش تزریق می‌شود تا کاملا بیهوش شود و دردی احساس نکند. الکترودهای برقی به صورت دقیق روی سر بیمار روی نیمکره‌های دو طرف مغز قرار می‌گیرند.

پس از قرارگیری الکترودها، جریان الکتریکی قوی و کوتاهی به مغز اعمال می‌شود. در طول جلسه، بیمار تحت نظارت مستمر پزشک و تیم درمانی است و باید عملکرد قلبی و تنفسی را رصد کنند. پس از پایان جلسه، بیمار به طور طبیعی به هوش می‌آید و تا حد امکان تحت نظارت تیم درمانی قرار می‌گیرد. به طور کلی، بیمار ممکن است احساس خستگی، تاری دید، تهوع و تشنج داشته باشد.

شوک مغزی در خواب

شوک مغزی در واقع در حالت بیهوشی انجام می‌شود، اما به طور مستقیم در خواب نیست. بیمار به طور کامل تحت تاثیر داروی بیهوشی قرار می‌گیرد، اما این به معنای این نیست که در حالت خواب عمیق یا خواب عادی قرار دارد. بلکه بیمار در حالت بیهوشی است و تحت نظارت دقیق تیم پزشکی قرار دارد.

طول درمان با شوک مغزی چقدر است؟

طول درمان با شوک مغزی بستگی به وضعیت بالینی بیمار و نیازهای درمانی او متفاوت است. یک دوره درمانی با شوک مغزی شامل جلسات متعددی است که به طور معمول هر هفته یا چند هفته یکبار برگزار می‌شود. تعداد جلسات بین ۶ تا ۱۲ جلسه است، اما ممکن است در برخی موارد بیشتر یا کمتر باشد. پس از پایان دوره اول، ممکن است بهبود بیمار به گونه‌ای باشد که نیاز به جلسات بیشتری نباشد.

آمادگی برای انجام شوک مغزی

از آنجایی که الکتروشوک مغزی در حالت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، معده بیمار باید خالی باشد. بنابراین از شب قبل نباید چیزی بخورد یا بنوشد. در طول دوره‌های درمان بیمار نباید نوشیدنی‌های الکلی یا مواد مخدر مصرف کند. روز درمان هم نباید از جواهرات و لنز چشمی استفاده شود.

 

دوره درمان ECT یا الکتروکانوالسیو

یک دوره درمان ECT شامل درمان‌های فردی است که اغلب سه بار در هفته انجام می‌شود. تعداد کل درمان‌ها و دفعات آن‌ها توسط پزشک تعیین می‌شود. تعداد کل درمان‌ها متفاوت است، معمولاً بین ۸ تا ۱۹ اما می‌تواند بیشتر یا کمتر باشد.

هر درمان زمانی که شما در خواب هستید تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. داروی بیهوشی توسط یک متخصص بیهوشی از طریق یک سوزن وارد شده در رگ تزریق می‌شود. از طریق ماسک صورت به شما اکسیژن داده می‌شود. ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن شما در طول درمان کنترل می‌شود. شما حدود پنج تا 10 دقیقه خواب خواهید بود.

هر روش درمانی شامل عبور جریان الکتریکی کوچک و کنترل شده بین دو دیسک فلزی است که روی سطح پوست سر و شقیقه اعمال می‌شود. جریان بین الکترودها و از بخشی از مغز عبور می‌کند تا مغز را تحریک کند. این یک تشنج درمانی کنترل شده ایجاد می‌کند که معمولاً 20 تا 90 ثانیه طول می‌کشد.

 

مراقبت های بعد از شوک مغزی

بلافاصله بعد از شوک مغزی، بیمار دچار حالت تهوع، سردرد یا درد عضلانی می‌شود. در چنین شرایطی بهتر است برای کنترل این علائم، قرص تیلنول بخورد. معمولا چند ساعت بعد از شوک مغزی، بیمار می‌تواند به روال عادی زندگی برگردد. در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که بیمار یک تا دو هفته بعد از آخرین جلسه شوک مغزی یا ۲۴ ساعت بعد از تک جلسات شوک الکتریکی، استراحت کند، تصمیمات مهم نگیرد یا رانندگی نکند.

عوارض شوک مغزی (شوک مغزی چه عوارضی دارد؟)

 

شایع‌ترین عوارض شوک مغزی عبارتند از:

• حالت تهوع
• سردرد
• خستگی
• گیجی و سردرگمی
• فراموشی کوتاه مدت که ممکن است تا چند ساعت طول بکشد.
• فراموشی دائمی
• اختلال در تمرکز
• بی‌علاقگی

 

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

شوک مغزی (ECT) یک روش درمانی است که برای درمان اختلالات روانی و عصبی جدی، مانند افسردگی شدید، اسکیزوفرنی، و نفروز ارتجاعی، و اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، جریان الکتریکی به صورت کوتاه مدت به مغز اعمال می‌شود که باعث ایجاد تغییرات در فعالیت مغزی شده و تاثیر قابل توجهی روی شیوع علائم اختلالات روانی و عصبی می‌گذارد.

شوک مغزی در حالت بیهوشی عمومی با استفاده از داروهای بیهوشی و توسط تیم پزشکی متخصص و مجرب انجام می‌شود و نیازمند ارزیابی دقیق بیماری، تجهیزات ایمنی و مراقبت بعد از جلسات است. تعداد جلسات مورد نیاز به نیازهای درمانی هر بیمار بستگی دارد و شامل ۶ تا ۱۲ جلسه می‌شود. شوک الکتریکی در برخی موارد ممکن است عوارض کوتاه مدت مانند خستگی موقت، سردرد، خلق و خو، کاهش حافظه کوتاه مدت را داشته باشد.

 

 

سوالات متداول

درمان تشنج الکتریکی (ECT) برای چه کسانی مفید است؟

ECT یک درمان موثر برای افسردگی شدید است. معمولاً زمانی توصیه می‌شود که افراد علائمی داشته باشند که به داروها یا درمان‌های روانی اجتماعی پاسخ نداده‌اند.

زمان نقاهت چقدر است؟

اکثر افرادی که ECT دریافت می‌کنند به سرعت از این روش بهبود می‌یابند. بیشتر آن‌ها در عرض 15 دقیقه از خواب بیدار می‌شوند و می‌توانند در عرض 30 دقیقه روی پاهای خود باشند. دوره کلی درمان با الکتروکانوالسیو شامل چندین درمان است. این می‌تواند چندین بار در هفته و به مدت چند هفته اتفاق بیفتد. معمولاً افراد هفته‌ای سه درمان ECT دریافت می‌کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

پزشک درمانگر می‌تواند درباره علائم و نشانه‌های بالقوه بیشتر به شما بگوید که به این معنی است که در آینده نزدیک یا بلافاصله به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارید. اگر متوجه موارد زیر شدید، باید با پزشک خود تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین اورژانس بروید:

• سردرد شدید.
• ضربان قلب سریع یا ضربان قلب نامنظم (آریتمی).
• اگر در عرض دو تا سه روز احساس بهتری نداشتید یا اگر احساس بدتری دارید.
• اگر نگران خلق و خوی یا وضعیت روانی خود هستید.

آیا ECT دردناک است؟

خیر، روش ECT دردناک نیست. الکتروکانوالسیو شامل بیهوشی عمومی است، به این معنی که شما در حین انجام عمل خواب هستید. بعد از عمل، ممکن است عوارض جانبی مانند: سردرد، تهوع یا درد عضلات داشته باشید، اما همه اینها طبیعی است. اگر در مورد این موارد نگران هستید، می‌توانید درمانگر خود صحبت کنید و از آن‌ها راهنمایی بخواهید که چه کاری می‌توانید انجام دهید تا این اثرات را به حداقل برسانید.

آیا ECT ایمن است؟

بله، پیشرفت‌های پزشکی مدرن و روش های ECT یا الکتروکانوالسیو این درمان را بسیار ایمن می‌کند. اگر شرایط پزشکی یا مشکلاتی دارید و نگران هستید که آیا این مشکل ایجاد می‌کند، می‌توانید با پزشک خود صحبت کنید.