توضیحات: نوشته شده توسط مدیر سایت; دسته: اختلالات شخصیت

اختلال شخصیت اسکیزوئید

بیماری‌های روانشناختی انواع گوناگونی دارند که هر یک از آن‌ها خودشان را به شکلی نشان می‌دهند. زمانی که از واژه شخصیت استفاده می‌کنیم، یعنی رفتارهای ریشه‌دار و روش‌هایی که فرد برای برقراری ارتباط با دیگران و جهان اطراف خودش به کار می‌گیرد.

schizoidpd 1

زمانی فرد در عملکرد مغزی خود دچار مشکل شده و چیزی به نام اختلال در رفتار و عملکرد او شکل می‌گیرد، در واقع یک الگوی پایدار و تجربه درونی و رفتاری در او ایجاد می‌شود که با انتظارات فرهنگ متفاوت است.

یکی از مهم‌ترین اختلالات شخصیتی که در میان بسیاری از افراد دید‌ه می‌شود، اختلال شخصیت اسکیزوئید است که یک نوع الگوی بی‌تفاوتی را نسبت به روابط اجتماعی ایجاد می‌کند.

در این مطلب از وبلاگ افق سلامت می‌خواهیم اختلال شخصیتی اسکیزوئید و علائم و نشانه‌های آن را بررسی کنیم. اگر دوست دارید این اختلال را بشناسید و درباره روش‌های درمان آن بیشتر بدانید، ما را در ادامه این مطلب همراهی کنید:

اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

شاید تابه‌حال نام اختلال شخصیت اسکیزوئید را زیاد شنیده باشید. بسیاری از افراد فقط نشانه‌ها و تعریف محدودی را درباره این اختلال می‌شناسند. در حالیکه بهتر است برای فهم دقیق این اختلال، با تعریف علمی آن آشنا شوید.

اختلال شخصیت اسکیزوئید (Schizoid Personality Disorder - SPD) یک اختلال خوشه A (اختلالات عجیب و غریب) در طبقه‌بندی DSM-5 است که با گوشه‌گیری شدید، بی‌تفاوتی عاطفی و ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال تمایلی به تعاملات اجتماعی ندارند، از نظر هیجانی سرد به نظر می‌رسند و اغلب زندگی انفرادی را ترجیح می‌دهند.اختلال شخصیت اسکیزوئید که با نام SPD شناخته می‌شود، نوعی اختلال پایدار و مزمن است که با انزوای اجتماعی، دوری از اجتماعات و بی‌تفاوتی نسبت به افراد و محیط زندگی خودش را نشان می‌دهد.

بهترین تعریف درباره این اختلال این است که:

« اختلال اسکیزوئید الگویی فراگیر از نقایص اجتماعی و بین فردی است که عموما با گوشه‌گیری و دوری از اجتماعات، کاهش توانایی برای برقراری روابط صمیمانه با دیگران، تحریف‌های عاطفی و شناختی بروز می‌کند.»

بنابراین می‌توان گفت که :

این افراد به طور معمول گوشه‌گیر هستند و علاقه‌ای به برقراری ارتباط صمیمی با دیگران ندارند.
کسی که به اختلال شخصیت اسکیزوئید مبتلا است، ترجیح می‌دهد هر کاری را به صورت انفرادی انجام دهد و در انجام این فعالیت‌ها بسیار خوب عمل می‌کند.
فرد دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است به افسردگی نیز مبتلا شده و علائم این بیماری هم در او نمایان شود. به همین دلیل عموما این دو اختلال را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند.

schizoidpd 2

مدل‌های تبیینی اختلال شخصیت اسکیزوئید

1. مدل روان‌تحلیلی (Psychoanalytic Model)

ملانی کلاین و اوتو کرنبرگ معتقدند که این اختلال نتیجه یک دفاع روانی در برابر هیجان‌های متناقض اولیه است. یعنی فرد در کودکی بین عشق و طرد شدن گرفتار شده و در نهایت از لحاظ هیجانی خاموش می‌شود.

2. مدل شناختی-رفتاری (Cognitive-Behavioral Model)

طبق نظریه آرون بک، افراد اسکیزوئید باورهای زیر را دارند:

"من نیازی به دیگران ندارم."
"هیچ فایده‌ای در روابط اجتماعی نیست."
"دیگران تهدیدی برای استقلال من هستند."

3. مدل عصب‌زیستی (Neurobiological Model)

افراد اسکیزوئید ممکن است فعالیت کمتری در سیستم پاداش مغزی (Reward System) داشته باشند، که توضیح می‌دهد چرا آن‌ها از تعاملات اجتماعی یا فعالیت‌های لذت‌بخش هیجان خاصی دریافت نمی‌کنند.

schizoidpd 3

ویژگی‌های بارز شخصیت اسکیزوئید

1. سبک ارتباطی و اجتماعی

این افراد معمولاً منزوی هستند و تمایلی به ارتباطات اجتماعی ندارند.
برخلاف افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant Personality Disorder - AvPD) که از طرد شدن می‌ترسند، افراد اسکیزوئید نه از روابط اجتماعی می‌ترسند و نه به آن‌ها علاقه دارند.
ممکن است فقط با اعضای خانواده روابط محدودی داشته باشند، اما حتی در این روابط هم فاصله عاطفی را حفظ می‌کنند.

2. پردازش هیجانی و عاطفی

واکنش‌های احساسی این افراد معمولاً سرد، یکنواخت و غیرعاطفی است.
آن‌ها در موقعیت‌هایی که دیگران خشمگین، خوشحال یا ناراحت می‌شوند، ممکن است واکنش احساسی خاصی نشان ندهند.
درک احساسات دیگران (Empathy) در آن‌ها پایین است، اما برخلاف افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، آن‌ها سوءاستفاده‌گر یا بی‌رحم نیستند.

3. علاقه به دنیای درونی و تخیلات شخصی

این افراد اغلب در دنیای فکری خود غرق می‌شوند و ممکن است علایق غیرمعمولی داشته باشند که نیاز به تعامل اجتماعی ندارد، مثل برنامه‌نویسی، مطالعه، فلسفه، هنرهای انتزاعی یا موسیقی.
بسیاری از آن‌ها سبک زندگی زاهدانه و مینیمالیستی دارند و به مادیات یا موفقیت‌های اجتماعی بی‌اعتنا هستند.

4. تفاوت با سایر اختلالات مشابه

علائم و نشانه‌های اسکیزوئید

اگر درباره مهم‌ترین علائم و نشانه‌های اختلال اسکیزوئید بپرسید، می‌توانیم آن‌ها را در موارد زیر جای دهیم:

افراد دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید بسیار گوشه‌گیر و منزوی هستند و از اجتماعات دوری می‌کنند.
تمایلی به برقراری روابط صمیمانه ندارند و با افراد بسیار کمی در ارتباط هستند.
اغلب به عنوان افرادی بی‌اعتنا، بی‌احساس و بی‌تفاوت شناخته می‌شوند.
علاقه بسیار کمی را نسبت به تجربیات جنسی با دیگران نشان می‌دهند و در موارد زیادی اصلا هیچ علاقه‌ای از خود بروز نمی‌دهند.
واکنش هیجانی نسبت به اتفاقات، تحسین و یا انتقاد ندارند.
از انجام فعالیت‌های انفرادی لذت می‌برند و تمایلی به شرکت در کار‌های گروهی و جمعی ندارند.
به شدت درونگرا هستند و اغلب در دنیای خیالی درون خود غرق می‌شوند.

علل و عوامل خطر

دلیل ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

بسیاری از افراد به دنبال یافتن دلایل و ریشه ابتلا به این بیماری هستند. درباره علل ایجاد بیماری اسکیزوئید، هنوز نتایج قطعی به دست نیامده و می‌توان گفت که همچنان دلایل ابتلای افراد به این بیماری روانشناختی تا حدودی ناشناخته است.

با این حال روان‌پزشکان و درمانگران حوزه روانشناسی معتقدند که دو عامل ژنتیک و محیط زندگی در بروز این بیماری نقش اساسی دارند. برخی از متخصصان بر این باورند کسانی که دوران کودکی بدون محبت، بدون احساسات و غمگینی را طی می‌کنند، احتمال ابتلا به اسکیزوئید در آن‌ها بالاست.

می‌توان گفت مجموعه‌ای از عوامل مانند وراثت و ژنتیک، سبک‌های فرزند پروری، محیط رشد و زندگی و تعاملات اجتماعی می‌توانند در بروز SPD تاثیر زیادی داشته باشند.

1. عوامل ژنتیکی و زیستی

تحقیقات نشان می‌دهند که این اختلال می‌تواند زمینه ژنتیکی داشته باشد، خصوصاً در افرادی که سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات روان‌پریشی دارند.برخی پژوهش‌ها کاهش فعالیت دوپامینرژیک در مناطق خاصی از مغز (مثل سیستم لیمبیک) را در این افراد نشان داده‌اند.

2. عوامل محیطی و تجربیات دوران کودکی

بی‌تفاوتی یا سردی والدین ممکن است باعث شکل‌گیری این ویژگی‌ها در فرد شود.
بی‌توجهی یا طرد شدن در کودکی می‌تواند موجب شود فرد یاد بگیرد که به دیگران وابسته نباشد.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که تجارب اولیه استرس‌زا یا سوءاستفاده هیجانی می‌تواند به رشد شخصیت اسکیزوئید کمک کند.

تشخیص بیماری اختلال شخصیت اسکیزوئید

اگر نگران وجود اختلال شخصیت اسکیزوئید در خود یا افراد مهم زندگی‌تان هستید، بهتر است در قدم اول به روان درمانگر یا روان‌پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک متخصص در زمینه اختلالات روانشناختی به خوبی می‌تواند شما را برای تشخیص بیماری یاری کند.

معیارهای تشخیصی DSM-5 برای اختلال شخصیت اسکیزوئید

این اختلال زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد حداقل چهار مورد از ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

1. عدم تمایل به روابط نزدیک، حتی با خانواده
2. ترجیح به فعالیت‌های انفرادی و عدم علاقه به تعاملات اجتماعی
3. بی‌علاقگی به روابط جنسی با دیگران
4. لذت نبردن از فعالیت‌های مختلف (آنهِدونیا - Anhedonia)
5. نبود دوستان صمیمی به‌جز بستگان درجه یک
6. بی‌تفاوتی نسبت به تحسین یا انتقاد دیگران
7. سردی عاطفی، جدایی هیجانی یا کاهش ابراز هیجانات

بنابراین از مشورت با افرادی که هیچ تخصصی درباره بیماری‌های مرتبط با روان ندارند، به طور جدی پرهیز کنید.

اما به طور کلی برای آن‌ که زمینه‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید را در خودتان تشخیص دهید، می‌بایست حداقل چهار مورد از موارد زیر را در خود ببینید:

انتخاب همیشگی فعالیت‌های انفرادی
بی‌علاقگی نسبت به روابط صمیمانه یا عدم کسب لذت از آن
بی‌علاقگی یا علاقه بسیار اندک به برقراری رابطه جنسی
بی‌تفاوتی نسبت به تحسین و تشویق یا انتقاد
عدم بیان و بروز هیجانات و وابسته نبودن به دیگران
تجربه لذت بسیار اندک از فعالیت‌ها

اختلال اسکیزوئید چگونه درمان می‌شود

مراجعه به درمانگر و پیگیری درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین انواع درمان‌های اختلال شخصیت معرفی می‌شود. چراکه روند ارتباط‌گیری شخصیت اسکیزوئید با روان درمانگر به سختی اتفاق می‌افتد و نسبت به درمان مقاومت بسیار زیادی نشان می‌دهد.برای درمان این اختلال معمولا از روان درمانی و دارو درمانی در کنار هم استفاده می‌شود. بنابراین راه‌های درمان این بیماری را می‌توان به شکل زیر دسته‌بندی کرد:

1. روان‌درمانی

یکی از روش‌های درمانی این اختلال که می‌تواند در بهبود علائم و نشانه‌های آن موثر باشد، روان درمانی است. البته ممکن است روند این درمان به دلیل اجتناب فرد بیمار و عدم ارتباط‌گیری با درمانگر بسیار کند صورت بگیرد.اما پس از ایجاد اعتماد میان بیمار و درمانگر و شروع درمان، بیمار به تدریج به خودآگاهی درباره علائم و نشانه‌های شناختی و رفتاری خودش می‌رسد. بهتر است روان درمانی برای بیماران اسکیزوئید به صورت فردی انجام بگیرد. اما در بلند مدت و پس از اعتمادسازی، می‌توان از گروه درمانی هم به شکل موثری بهره برد و تاثیر مثبت آن را دید.

درمان شناختی-رفتاری (CBT): کمک به تغییر افکار خودکار منفی و بهبود مهارت‌های اجتماعی.
روان‌درمانی روان‌پویشی (Psychodynamic Therapy): کاوش در تجارب اولیه زندگی و بررسی مکانیزم‌های دفاعی فرد.
گروه‌درمانی: معمولاً مؤثر نیست زیرا این افراد تمایلی به تعامل با دیگران ندارند.

2. دارودرمانی

بسیاری از روانپزشکان و درمانگران، دارو درمانی را برای اختلال شخصیت اسکیزوئید توصیه نمی‌کنند. اما مواردی هم وجود دارد که در کنار روان درمانی از برخی داروها نیز استفاده می‌شود. استفاده از دارو عموما برای کاهش علائمی مانند اضطراب و ... انجام می‌گیرد که به صورت موقت می‌تواند اضطراب فرد بیمار را بهبود بخشد یا کم کند.توجه کنید که تجویز دارو فقط به تشخیص روان‌پزشک انجام می‌گیرد و مصرف خودسرانه داروها می‌تواند علائم بیماری را تشدید کند و اثرات منفی به جای بگذارد.

به‌طورکلی داروها درمان خط اول نیستند، اما در صورت وجود علائم همراه مانند افسردگی یا اضطراب، ممکن است از داروهای زیر استفاده شود:

SSRI‌ها (مثل فلوکستین و سرترالین) برای کاهش علائم افسردگی
داروهای ضدروان‌پریشی آتیپیک (مثل آریپیپرازول) در موارد شدید برای بهبود ارتباطات اجتماعی

3. بهبود مهارت‌های اجتماعی

تمرین‌های عملی برای بهبود توانایی ارتباطی و افزایش انگیزه برای تعاملات اجتماعی

فراموش نکنید که در مسیر درمان این اختلال صبور باشید و اگر فرد دیگری را در این راه همراهی می‌کنید، به تشویق او برای ادامه درمان بپردازید. مجبور کردن فرد برای مراجعه به درمانگر یکی از اشتباه‌ترین کارهایی است که می‌توانید آن را انجام دهید. چراکه اگر بیمار، اختلال خود را باور نداشته و تمایلی برای درمان نداشته باشد، هیچ بهبودی برای او اتفاق نمی‌افتد.

تفاوت اسکیزوئید با دیگر اختلالات شخصیت

اسکیزوئید و اسکیزوفرنی

درصد زیادی از افراد، اختلال شخصیت اسکیزوئید را با بیماری اسکیزوفرنی اشتباه می‌گیرند و آن‌ها را به جای یکدیگر به کار می‌برند. در حالی که اسکیزوئید و اسکیزوفرنی به طور کامل از یکدیگر مجزا هستند. فرد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولا توهمات شدید دارد و ارتباط خودش را با واقعیت از دست می‌دهد.

در حالیکه در اختلال شخصیت اسکیزوئید اگرچه دوره‌های کوتاهی از توهم وجود دارد، اما شدت و زمان آن به اندازه اسکیزوفرنی نیست. در حقیقت بیمار مبتلا به اسکیزوئید به تفاوت میان واقعیت و توهمات خود آگاه است. در حالیکه بیماران اسکیزوفرنی در توهمات و خیال‌پردازی‌های درونی‌شان غرق می‌شوند.

اسکیزوئید و اختلال شخصیت اجتنابی

افرادی که به اختلال شخصیت اجتنابی دچارند، تمایل به برقراری ارتباط با افراد دیگر دارند، اما به دلیل ترس از پذیرفته نشدن و یا طرد شدن از سوی دیگران، از این کار اجتناب می‌کنند. اما بیمار اسکیزوئید، به طور کلی هیچ تمایلی برای برقراری ارتباط با اطرافیان خود ندارد.

اسکیزوئید و افسردگی

اختلال اسکیزوئید به دلیل اینکه در علائم خود مشابهت زیادی با افسردگی دارد، در بسیاری از موارد با بیماری افسردگی اشتباه گرفته می‌شود. اما باید در نظر بگیرید که شخصیت افسرده از موضع خودش عقب‌نشینی نمی‌کند، اتفاقات می‌توانند او را عصبانی و خشمگین کرده و یا حس گناه و پشیمانی را به او القا کنند. در صورتی که شخصیت اسکیزوئید مثل یک ربات بی‌روح و سرد عمل می‌کند

بیماران مبتلا به اسکیزوئید در معرض چه بیماری‌هایی قرار دارند؟

بیشترین بیماری‌هایی که افرادی با اختلال شخصیت اسکیزوئید به آن مبتلا می‌شوند و در معرض آن قرار دارند، بیماری‌های زیر هستند:

1. افسردگی
2. اضطراب
3. اعتیاد به الکل یا مواد مخدر
4. اقدام به خودکشی
5. ابتلا به دیگر اختلالات شخصیت

سخن آخر مرکز روان ایران

اختلال شخصیت اسکیزوئید از جمله اختلالات شایعی است که افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند و در بسیاری از موارد، نشانه‌های آن را به عنوان افسردگی تفسیر می‌کنند. در این اختلال فرد به شدت تمایل به انزوا دارد، از برقراری روابط با دیگران و ارتباطات صمیمانه با آن‌ها اجتناب می‌کند و تمایلی به حضور در اجتماعات ندارد.بهترین راه درمان برای این اختلال مراجعه به روان‌درمانگر و برگزاری جلسات مشاوره و روان درمانی است. فراموش نکنید که مسیر درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید پر از چالش است. بنابراین در این مسیر باید صبور باشید و برای رسیدن به یک نتیجه مطلوب، عجله نکنید.

بیاد داشته باشید که اختلال شخصیت اسکیزوئید نوعی اختلال مزمن و عمیق در روابط اجتماعی، ابراز هیجانات و انگیزه‌های اجتماعی است. این افراد معمولاً تنهایی را ترجیح می‌دهند، از تعاملات انسانی دوری می‌کنند و بی‌تفاوتی عاطفی نشان می‌دهند. علت دقیق این اختلال مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، محیطی و زیستی در ایجاد آن نقش دارند. روان‌درمانی می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی این افراد مؤثر باشد، اما بسیاری از آن‌ها انگیزه‌ای برای درمان ندارند.