انجمن روانشناسی آمریکا(APA)

وضعیت سفتی عضله یا سایر اختلالات حرکتی مانند کاتالپسی، بیش فعالی شدید یا درگیر شدن در حالت های عجیب و غریب. این بیماری معمولاً در اسکیزوفرنی کاتاتونیک دیده می شود، اما در شرایط دیگری مانند اختلال دو قطبی، اختلال افسردگی اساسی و بیماری های عصبی مانند انسفالیت نیز ممکن است وجود داشته باشد.

ویکی پدیا انگلیسی (wikipedia)

کاتاتونیا یک سندرم رفتاری عصبی-روانپزشکی است که با حرکت غیر عادی، بی حرکتی، رفتار غیر طبیعی و عقب نشینی مشخص می شود. شروع کاتاتونیا می تواند حاد یا ظریف باشد و علائم می توانند در طی دوره ها افزایش، کاهش یا تغییر یابند.

 

روان‌گسیختگی کاتاتونی (به انگلیسی: Catatonic Schizophrenia) (DSM-IV-TR 295.2, ICD-10 F20.2) نوعی از روان‌گسیختگی است که شخص مبتلا به آن دچار اختلالات حرکتی شده و گاهی تا مدتی طولانی بدون حرکت یا صحبت کردن ثابت مانده و در برخی موارد دیگر افراد حرکات هیجانی یا بیش‌فعال از خود نشان می‌دهند.

نشانه‌ها

این اختلال علایم عمومی روان‌گسیختگی (F20) را دارد. گرچه علایم کاتاتونیایی زودگذر ممکن است در انواع دیگر روان‌گسیختگی نیز وجود داشته باشد اما در روان‌گسیختگی کاتاتونی علایم بالینی غالب عبارتند از:

گیجی

به‌صورت کاهش واکنش به محیط در حرکات یا فعالیت‌های غیرارادی

هیجان

ظاهراً بدون محرک خارجی

ژست

پنداشت و نگهداری آگاهانهٔ ژست‌های نامناسب یا عجیب

منفی کاری

مقاومت به ظاهر بدون محرک نسبت به دستورات یا تلاش برای حرکت دادن

انعطاف‌پذیری مومی

نگهداری بدن یا اعضا در شرایط غیرتحمیلی

منشأ

تاکنون دلیل

ی برای روان‌گسیختگی کاتاتونی یافت نشده‌است اما شواهد بسیاری بر کارکرد نادرست مغز و افزایش دوپامین در تمامی گونه‌های روان‌گسیختگی دلالت می‌کنند که دلیل آن هنوز مشخص نیست.

اختلال کاتاتونیک ناشی از بیماری جسمانی دیگر

 

سه نشانه زیر (یا تعداد بیشتری) در تصویر بالینی غالب هستند:

بهت (یعنی، بدون فعالیت روانی - حرکتی؛ ارتباط برقرار نکردن فعال با محیط).

جمود خلسه ای (یعنی، القای منفعل وضع اندامی که در برابر نیروی جاذبه اختیار می شود).

انعطاف پذیری مومی شکل (یعنی، بی اعتنایی، حتی مقاومت در برابر مستقر شدن توسط آزماینده).

لالی (یعنی، بدون پاسخ کلامی یا خیلی کم [توجه: اگر زبان پریشی ثابت شده وجود داشته باشد، مصداق ندارد]).

منفی گرایی (یعنی، مخالفت با دستورات یا محرک های بیرونی یا بدون پاسخ به آنها). 6

وضع خاصی گرفتن (یعنی، نگهداری خودانگیخته و فعال وضع بدن در برابر نیروی جاذبه).

ادا و اطوار (یعنی، کاریکاتور اعمال عادی عجیب و غریب، شکوهمند).

رفتار قالبی (یعنی، حرکات تکراری، به طرز نابهنجار مکرر، بدون هدفمندی).

سراسیمگی، که تحت تأثیر محرک های بیرونی قرار ندارد.

شکلک

 پژواک گویی (یعنی، تقلید کردن از گفتار دیگران).

پژواک کرداری (یعنی، تقلید کردن از حرکات دیگران).

شواهدی از سابقه، معاینه جسمانی یا نتایج آزمایشگاهی وجود دارد مبنی بر اینکه این اختلال پیامد پاتوفیزیولوژیکی بیماری جسمانی دیگر است.

این اختلال با بیماری روانی دیگر (مثل دورۂ مانیک) بهتر توجیه نمی شود.

 این اختلال منحصرا در طول دوره دلیریوم روی نمی دهد.

این اختلال ناراحتی یا اختلال بالینی مهمی را در عملکرد اجتماعی، شغلی، یا زمینه های مهم دیگر عملکرد ایجاد می کند.

ویژگی اصلی اختلال کاتاتونیک ناشی از بیماری جسمانی دیگر، وجود کاتاتونی است که قضاوت شده  ناشی از تاثیرات فیزیولوژیکی بیماری جسمانی دیگر است. کاتاتونی را می توان با وجود حداقل سه مورد از 12 ویژگی بالینی در ملاک الف تشخیص داد. باید شواهدی از سابقه، معاینه بدنی یا نتایج آزمایشگاهی وجود داشته باشد که نشان دهنده کاتاتونی ناشی از بیماری جسمانی دیگر است (ملاک ب).

در صورتی که کاتاتونی با بیماری روانی دیگر (مثل دوره مانیک) بهتر توجیه شود (ملاک ج) یا اگر طول دوره دلیریوم روی دهد (ملاک د) این تشخیص داده نمی شود.

انواع بیماری های جسمانی می توانند موجب کاتاتونی شوند، مخصوصا بیماری های عصبی (مثل تومور، آسیب سر، بیماری مغزی - عروقی، التهاب مغز) و بیماری های سوخت و سازی (مثل افزایش میزان کلسيم خون، بیماری مغزی هپاتیک، هوموسیستینوری، ketoacidosis! دیابتی) نتایج معاینه مرتبط، نتایج آزمایشگاه و الگوهای شیوع و شروع، سبب شناسی بیماری جسمانی را منعکس میکنند.

در صورتی که کاتاتونی منحصرا در طول دوره دلیریوم یا نشانگان بدخیم داروی ضد روان پریشی روی دهد، تشخیص مجزای اختلال کاتاتونیک ناشی از بیماری جسمانی دیگر داده نمی شود. اگر فرد در حال حاضر داروی ضد روان پریشی مصرف می کند، باید به اختلالات حرکت ناشی از دارو (برای مثال، وضع اندامی نابهنجار گرفتن می تواند ناشی از اختلال تونوس حاد ناشی از داروی ضد روان پریشی باشد) یا نشانگان بدخیم داروی ضد روان پریشی (به عنوان مثال، ویژگی های شبه کاتاتونیک ممکن است همراه با علامت حیاتی مرتبط و یا نابهنجاری های آزمایشگاهی وجود داشته باشد) توجه خاصی مبذول شود. نشانه های کاتاتونیک ممکن است در هریک از پنج اختلال روان پریشی زیر وجود داشته باشند: اختلال روان پریشی کوتاه مدت، اختلال اسکیزوفرنیفرم، اسکیزوفرنی، اختلال اسکيزوافکتيو و اختلال روان پریشی ناشی از مواد / دارو. نشانه های کاتاتونیک می توانند در تعدادی از اختلالات عصبی - رشدی، در تمام اختلالات دوقطبی و افسردگی و در اختلالات روانی دیگر نیز وجود داشته باشند.

 

 

 

اختلال کاتاتونی مرتبط با اختلال روانی دیگر

 

کاتاتونی، یک نوع روان گسیختگی می باشد که فرد در این اختلال دچار اختلالات حرکتی می شود و ممکن است فرد به مدت طولانی بدون حرکت یا صحبت کردن و به صورت ثابت بماند یا در موارد دیگر حرکات بیش فعالی و هیجانی زیادی انجام دهد. در ادامه راجع به ملاک هی تشخیص این اختلال صحبت کرده ایم.

ملاک های تشخیصی اختلال کاتاتونی مرتبط با اختلال روانی دیگر 

سه (یا تعداد بیشتری از نشانه های زیر در تصویر بالینی غالب هستند:

بهت (یعنی، بدون فعالیت روانی- حرکتی؛ برقرار نکردن ارتباط فعال با محیط).

جمود خلسه ای (یعنی، القای منفعل وضع اندامی که در برابر نیروی جاذبه اختیار می شود).

انعطاف پذیری مومی شکل (یعنی، بی اعتنایی، حتی مقاومت در برابر مستقر شدن توسط آزماینده).

لالی (یعنی، بدون پاسخ کلامی یا خیلی کم [اگر زبان پریشی شناخته شده باشد، منتفی است]

منفی گرایی (یعنی، مخالفت با دستورات یا محرک های بیرونی یا بدون پاسخ به آنها).

وضع خاصی گرفتن (یعنی، نگهداری خودانگیخته و فعال وضع بدن در برابر نیروی جاذبه).

ادا و اطوار (یعنی، کاریکاتور اعمال عادی عجیب و غریب، شکوهمند).

رفتار قالبی (یعنی، حرکات تکراری، به طرز نابهنجار مکرر، بدون هدفمندی).

سراسیمگی، که تحت تأثیر محرک های بیرونی قرار ندارد. ۱۰

شکلک.

پژواک گویی (یعنی، تقلید کردن از گفتار دیگران).

 پژواک کرداری (یعنی، تقلید کردن از حرکات دیگران).

در صورتی می توان از کاتاتونی مرتبط با اختلال روانی دیگر (شاخص کاتاتونی) استفاده کرد که در طول دوره اختلال عصبی - رشدی، روان پریشی، دو قطبی، افسردگی یا اختلال روانی دیگر ملاک های کاتاتونی برآورده شده باشند. شاخص کاتاتونی زمانی مناسب است که تصویر بالینی با اختلال روانی- حرکتی محسوس مشخص شده باشد و حداقل سه مورد از ۱۲ ویژگی ثبت شده در ملاک الف را در بر داشته باشد. کاتاتونی معمولا در محیط بستری تشخیص داده می شود و در بالغ بر ۳۵ درصد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی روی می دهد، اما اکثر موارد کاتاتونی، افراد مبتلا به اختلالات افسردگی یا دو قطبی را شامل می شوند. قبل از اینکه شاخص کاتاتونی در مورد اختلالات عصبی - رشدی، روان پریشی، دوقطبی، افسردگی یا اختلالات روانی دیگر مورد استفاده قرار گیرد، انواع زیادی از بیماری های جسمانی دیگر باید منتفی شده باشند؛ این بیماری ها شامل بیماری های جسمانی ناشی از مشکلات عفونی، سوخت و سازی یا عصبی می شوند، ولی محدود به آنها نیستند. کاتاتونی می تواند عارضه جانبی دارو نیز باشد. به خاطر جدی بودن این عوارض، باید به امکان اینکه کاتاتونی ناشی از نشانگان بدخیم داروی ضد روان پریشی باشد، توجه خاصی مبذول شود. 333.92 (G21.0)

 

 

کاتاتونی نامشخص

این طبقه در مورد جلوه هایی صدق می کند که در آنها نشانه های مخصوص کاتاتونی، ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا زمینه های مهم دیگر عملکرد ایجاد می کنند، اما ماهیت اختلال روانی اساسی یا بیماری جسمانی دیگر، مشخص نیست، ملاک های کامل برای کاتاتونی برآورده نمی شوند یا برای تشخیص دادن دقیق تر، اطلاعات کافی وجود ندارد (مثلا در بخش اورژانس).