اختلال شخصیت اجتنابی چیست و چه علائمی دارد؟
ا به‌حال دیده‌اید که فردی به شدت از حضور در اجتماع دوری کند؟ علاوه‌براین نظم زندگی فرد به هم بریزد و در برقراری ارتباط با دیگران نیز با مشکلات زیادی روبرو شود؟ هر فردی ویژگیهای شخصیتی متفاوتی دارد که او را از دیگران متمایز می‌کند. اما کسانی که چنین خصوصیاتی دارند، به اختلال شخصیتی اجتنابی مبتلا هستند.
برخی نسبت به وجود این اختلال در خود آگاه بوده و به خوبی به درمان‌های مشاوران و دکتر روانشناس پاسخ می‌دهند. در حالت کلی الگوی رفتاری این افراد مغایر با هنجارهای فرهنگی و رفتارهای نرمال جامعه متفاوت بوده و این موضوع باعث رنج فرد و اطرافیان می‌شود. اما برای آگاهی از شخصیت دوری‌گزین، باید با این اختلال و درمانش آشنا شوید؛کاری که ما در این مطلب از مجله دکتردکتر به آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
افرادی که از اختلال شخصیتی اجتنابی رنج می‌برند، اعتمادبه‌نفس بسیار پایینی داشته و همیشه نسبت به خود احساس بی کفایتی می‌کنند. این افراد از قضاوت منفی دیگران نسبت به خود احساس ترس و اضطراب شدیدی دارند. به‌همین‌دلیل از حضور در اجتماعات و فعالیت‌های گروهی اجتناب می‌کنند.
آن‌ها برخلاف میل خود که دوست دارند با دیگران تعامل داشته باشند، از افراد دوری می‌کنند زیرا از طرد شدن به وسیله دیگران وحشت دارند. احساس ترسی که در این افراد به وجود می‌آید آنچنان شدید است که آن‌ها از حضور در هر جمعی خودداری می‌کنند.
در حالت کلی افرادی که دارای اختلال شخصیت اجتنابی هستند، خودشان را افرادی بی‌عرضه، دوست‌‌نداشتنی و فاقد جذابیت شخصیتی می‌دانند و نسبت به ارزیابی‌های منفی دیگران درباره خود به شدت حساس می‌شوند.
علائم و نشانه‌های شخصیت دوری گزین
مانند هر بیماری و اختلال دیگری، اختلال اجتنابی نیز با علائم و نشانه‌های خاصی همراه است و آشنایی با آن‌ها، به تشخیص بهتر این اختلال کمک زیادی می‌کند. از علائم مشخص شخصیت دوری گزین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. حساسیت شدید نسبت به انتقاد
افرادی که شخصیت اجتنابی دارند، نسبت به انتقاد و نظر منفی دیگران بسیار حساس می‌شوند و نمی‌توانند نظر منفی دیگران را اصلا بپذیرند.
این موضوع باعث می‌شود که آن‌ها نسبت به انتقاد دیگران واکنش نشان دهند؛ زیرا این دسته افراد این ذهنیت را دارند که اطرافیان قصد تحقیر او را دارند. به همین دلیل است که این افراد از حضور در فعالیت‌های گروهی به شدت خودداری می‌کنند.
۲. احساس حقارت شدید
مشخص‌ترین نشانه اختلال اجتنابی، احساس حقارت و خود کوچک بینی فرد است. در واقع این افراد همیشه خود را در سطح پایین‌تری نسبت به دیگران می‌بینند و تصور می‌کنند آن‌ها ارزش داشتن امکانات و استفاده از موقعیت‌ها و وسایل را ندارند. به عبارتی آن‌ها نسبت به خود احساس دلپذیری نداشته و خود را در جایگاهی بسیار پست تصور می‌کنند.
۳. ترس از طرد و رها شدن
یکی دیگر از مشخصات و نشانه‌های شخصیت اجتنابی، ترس از رها و طرد شدن است که این موضوع ارتباط فرد با دیگران را با مشکل رو به رو می‌کند. در واقع این افراد به دلیل ترس از طرد شدن به وسیله دیگران، از برقراری ارتباط صمیمانه با اطرافیان خودداری کرده یا روابط بسیار محدودی با آن‌ها برقرار می‌کنند.
۴. خجالت یا ترس از صحبت کردن در جمع
افرادی که از شخصیت دوری گزین رنج می‌برند، از صحبت کردن در جمع دیگران بسیار خجالت می‌کشند و گاهی این موضوع به ترس بزرگی تبدیل می‌شود. چنین افرادی از حرف زدن در هر جمعی احساس ترس می‌کنند و به طور مداوم نگران تپق زدن، دست پاچه شدن و یا مسخره شدن در جمع هستند.
۵. انتخاب مشاغل فردی
افرادی با شخصیت اجتنابی به دلیل داشتن اعتماد به نفس پایین، همیشه مشاغلی را انتخاب می‌کنند که بتوانند به تنهایی و بدون حضور دیگران آن را انجام دهند. به همین دلیل این افراد را کمتر در مشاغل جمعی و ارتباطی مشاهده می‌کنید.
از دیگر علائم این شخصیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجتناب از تصمیم گیری
- آندونیا ( لذت‌نبردن از فعالیت‌ها)
- اضطراب درباره صحبت یا انجام کار اشتباه
- خودآگاهی شدید
- عدم ابراز وجود
- داشتن اعتماد به نفس پایین
- اعتماد نکردن به دیگران
- داشتن عزت نفس پایین
- بی‌انگیزگی در انجام کارها
ویژگی و خصوصیت‌های شخصیت اجتنابی چیست؟
مانند هر اختلال و بیماری دیگری، افرادی که به اختلال اجتنابی مبتلا می‌شوند، ویژگیهای خاص خود را دارند که از میان آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:
- افراد دارای خصوصیت اجتنابی زود رنج بوده و از شنیدن کوچک‌ترین انتقاد‌ی ناراحت می‌شوند.
- این دسته از افراد، دوستان بسیار کمی داشته و روابط بسیار محدودی دارند. علاوه بر این این افراد از برقراری ارتباط با دیگران به شدت اجتناب می‌کنند.
- این افراد در موقعیت‌های اجتماعی و در روابط خود با اطرافیان به شدت احساس ترس و اضطراب می‌کنند. این احساس باعث می‌شود به فعالیت‌هایی تمایل پیدا کنند که به همراهی و ارتباط دیگران نیازی ندارد.
- افرادی که شخصیت اجتنابی دارند، خجالتی هستند و چون می‌ترسند در موقعیت‌های اجتماعی رفتاری نادرستی انجام دهند، معمولا غیر طبیعی رفتار می‌کنند.
- آن‌ها تمایل دارند مشکلات خود را بزرگ نشان دهند و در آن اغراق کنند.
- هراس از امتحان کردن موقعیت‌های جدید باعث می‌شود از انجام کارهای بدیع دوری کنند.
دلیل ایجاد شخصیت اجتنابی در افراد چیست؟
بدون شک درمان هر بیماری با شناخت علل ایجاد آن بهتر امکان‌پذیر است. به همین دلیل شناخت علل ایجاد شخصیت اجتنابی بسیار اهمیت دارد. از دلایل ایجاد این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. والدین پرخاشگر
والدینی که شخصیت پرخاشگر داشته و همیشه رفتارهای توهین آمیز و تحقیر کننده با کودک خود دارند، زمینه را برای ایجاد اختلال اجتنابی در کودک به وجود می‌آورند.
در واقع رفتار والدین و تمرکز آن‌ها روی نقاط ضعف کودک باعث می‌شود، کودک به فردی تبدیل شود که برای دوری از تحقیر دیگران، از حضور در اجتماعات پرهیز کند.
۲. ژنتیک
در ابتلای افراد به شخصیت دوری گزین، ژنتیک نقش مهمی دارد و از علل اصلی آن محسوب می‌شود.
۳. محیط زندگی
همانطور که می‌دانید شخصیت افراد بسته به محیطی که در آن زندگی می‌کند، شکل می‌گیرد. اختلال شخصیتی اجتنابی نیز بسیار تحت تاثیر محیط قرار دارد و محیط می‌تواند فرد را درگیر این اختلال کند.
۴. والدین سختگیر
بدون شک شیوه تربیتی والدین تاثیر بسیار زیادی در شکل گیری شخصیت فرد دارد. به همین دلیل والدینی که معیارهای دشوار تربیتی دارند، ممکن است در بزرگسالی فرد را به اختلال شخصیتی دوری گزین مبتلا کند. این معیارها کودک را به فردی با اعتماد به نفس بسیار پایین همراه با داشتن فشارهای روانی شدید تبدیل می‌کند.
۵. تغییر در شکل ظاهری
برخی از پژوهشگران معتقدند که تغییر در شکل ظاهری فرد مانند یک تغییر فیزیکی ممکن است علت ایجاد این اختلال باشد. در واقع تغییرات ظاهری باعث می‌شود فرد از حضور در اجتماعات خجالت بکشد و از ارتباط زیاد با دیگران دوری کند.
عوارض و مشکلات شخصیت دوری گزین
در صورتی‌که شخصیت اجتنابی درمان نشود، در طولانی مدت مشکلات زیادی را برای فرد به وجود می‌آورد. این موضوع باعث می‌شود فرد بیمار به طور کلی از اجتماع فاصله بگیرد و با مشکلات زیادی رو به رو شد. از دیگر عوارض شخصیت دوری گزین می‌توان موارد زیر را نام برد:
- از دست‌دادن موقعیت شغلی
- برآورده نشدن نیاز‌های مالی و عاطفی
- اختلال اضطراب اجتماعی
- مصرف مواد مخدر
- افسردگی
- گذر هراسی (فوبیای مکان‌های باز)
- مبتلا شدن به اختلال شخصیت دوقطبی
- اختلال اضطراب
تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی
هنگامی که علائم بالا را در فردی مشاهده کردید، بهتر است او را نزد یک پزشک ببرید. پزشک تمام سوابق پزشکی فرد را بررسی کرده و معاینات فیزیکی خود را انجام می‌دهد. سپس برای رد علل جسمی احتمالی ایجاد کننده علائم از فرد درخواست می‌کند تست‌های آزمایشگاهی را انجام دهد.
با رد شدن تمام علل احتمالی فیزیکی ایجاد کننده این علائم، پزشک برای تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی، شخص را به روانشناس یا روانپزشک ارجاع می‌دهد. روانشناس یا روانپزشک از طریق گفت و گو، تست و سایر روشهای تشخیصی، برای تایید یا رد ابتلای شخص به اختلال اجتنابی و سایر اختلالات شخصیت استفاده می‌کند.
راه‌های درمان اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟
راهکارهای درمانی اختلال اجتنابی متفاوت است که روانپزشکان با توجه به موقعیت و شرایط بیمار، یکی از روش‌ها را اجرا می‌کند. از درمان‌های اختلال شخصیت اجتنابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
روان‌درمانی
روان‌درمانی یکی از اشکال مشاوره یا گفت و گو درمانی است که در آن به شخص کمک می‌شود نسبت به افکار و عقاید خود اطلاع و آگاهی کسب کند. علاوه بر این به شخص کمک می‌کند تا از تاثیر اعتقادات و رویدادها و وقایع گذشته بر رفتارهای امروزه خود آگاه شود.
در حالت کلی این روش درمانی به شخص کمک می‌کند تا درگیری‌ها، عقده‌ها و مشکلات باقی مانده در گذشته را شناسایی کرده و آن‌ها را برطرف کند.
رفتار درمانی
یکی از بهترین روش‌ها برای درمان شخصیت اجتنابی، رفتار درمانی شناختی است. در این روش، روانشناس ریشه افکار نادرست و اعتقادات ناسالم را پیدا کرده و در رفع و اصلاح آن‌ها به بیمار کمک می‌کند.
درمان دارویی
در حالت کلی هیچ داروی اختصاصی برای اختلال اجتنابی وجود ندارد. اما اگر این اختلال با علائم افسردگی یا اضطراب شدید همراه باشد، پزشک داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی را برای بیمار تجویز می‌کند.
گروه‌درمانی شخصیت اجتنابی
یکی دیگر از روشهای درمانی اختلال دوری گزین، گروه درمانی است که در این روش افرادی که از یک نوع اختلال رنج می‌برند و رنج مشترکی دارد، به همراه یک درمانگر در کنار یکدیگر جمع می‌شوند.
سپس در این زمان تجربیات، توصیه‌ها و نظرات خود را با یکدیگر به اشتراک گذاشته و روش درمانی خود را معرفی می‌کنند. این روش‌ها برای کمک به بهبود مبتلایان به اختلالات شخصیت اجتنابی بسیار مناسب هستند.
چه زمانی و به چه دکتری مراجعه کنیم؟
هنگامی که علائم اختلال اجتنابی آنقدر زیاد باشد که در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کند، فرد باید برای درمان اقدام کند. زیرا ممکن است در اثر سهل انگاری، فرد شغل خود را از دست بدهد یا دوره تحصیلی خود را نیمه‌کاره رها کند.
اما همانطور که گفتیم تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی در حیطه کاری یک فرد متخصص است و با انجام دادن کارهای خودسرانه نمیتوان این مشکل را حل کرد. پس کمک گرفتن از مشاوره روانشناسی در تشخیص به موقع و درمان این اختلال بسیار مفید است.
میزان شیوع اختلال اجتنابی در میان افراد چقدر است؟
طبق تخمینی که زده شده، حدود ۲.۵ درصد از جمعیت افراد از اختلال شخصیت اجتنابی رنج می‌برند. درصد شیوع این اختلال در میان زنان و مردان یکسان است و معمولا از دوران نوزادی و کودکی شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند.
اما مانند بیشتر اختلالات شخصیتی، اختلال شخصیت اجتنابی معمولا در افراد جوان‌تر از ۱۸ سال تشخیص داده نمی‌شود. همچنین ممکن است بعضی از افراد دچار علائم این اختلال بوده ولی آن را از اطرافیان خود پنهان کنند.
زندگی با فردی با شخصیت اجتنابی
هنگامی که شما با یک فرد دارای اختلال شخصیتی اجتنابی وارد رابطه می‌شوید، او به محبت و عشق بدون قید و شرط شما نیاز دارد. هر چند ممکن است در این میان شما عذاب ببینید. چون او نمی‌تواند متقابلا به شما عشق و محبت بورزد.
پس اگر با چنین افرادی در رابطه هستید، این احتمال وجود دارد که به خاطر درخواست‌های احساسی دائمی همسرتان آزرده‌خاطر و ناراحت شوید. در این روابط ممکن است شما احساس نابودی کنید یا خواسته‌های احساسی و اجتماعی شما نابود شود. در حالی که دائم تلاش می‌کنید همسرتان را قانع کنید که به او وفادار هستید.
شاید بسیار تلاش کنید تا او را به سمت خود ترغیب کنید، اما بعدها به این نتیجه برسید که با هر نوع تلاشی این رابطه دوام نخواهد داشت؛ زیرا متوجه می‌شوید اضطراب و بی‌مهری فرد مقابل برای اعتماد، احساسات شما را درگیر می‌کند و موجب دلسردی شما از رابطه می‌شود.
همچنین پذیرش بدون چون و چرای خواسته‌های فرد کم‌کم برای شما سخت شده و قبول قوانین سخت زندگی او برای شما مشکل می‌شود. به همین دلیل ممکن است راهی جز طلاق برای شما باقی نماند. به همین دلیل است که باید قبل از شروع یک رابطه و جدی به همراه شریک خود به یک دکتر روانشناس مراجعه کنید.
پیشگیری از اختلال اجتنابی
همانطور که اشاره شد، چون گاهی اختلال اجتنابی ریشه ژنتیکی دارد، به طور کامل نمیتوان از آن پیشگیری کرد. اما مشاوره با یک روانشناس کودک ماهر تا حدودی می‌تواند از ایجاد یک شخصیت اجتنابی در بزرگسالی پیشگیری کند.
در واقع خجالتی و کم رو بودن، ایجاد اضطراب در موقعیت‌های جدید و ناتوانی در برقراری ارتباط با همسالان، همگی از علائم هشدار دهنده این اختلال محسوب می‌شوند. فقط والدین باید آگاه باشند و در صورت مشاهده هر گونه علائمی در کودکان خود، برای درمان آن اقدام کنند.
از طرف دیگر، تشخیص زود هنگام و درمان به موقع بزرگسالان دارای شخصیت اجتنابی، به فرد کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری خود را بهبود ببخشد. این موضوع باعث می‌شود که رفتارهای اجتنابی فرد کم شده و فرد زندگی عادی و باکیفیتی را تجربه کند.
نحوه برخورد با افراد دارای شخصیت اجتنابی
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در برخورد با افراد دارای شخصیت دوری‌گزین باید رعایت کنید، انتخاب زمان مناسب برای صحبت کردن با فرد است. در واقع اگر شخص در حالت خشم، عصبانیت، ناراحتی و غیره قرار داشته باشد، بهتر است گفت‌وگو را به زمان دیگری موکول کنید. اما برای برخورد صحیح با افراد دارای این شخصیت می‌توانید از روشهای زیر استفاده کنید.
- خوب به او گوش کنید و همدردی خود را به او نشان دهید.
- هنگام که با این افراد ارتباط برقرار می‌کنید، به جای تمرکز بر کلماتی که می‌گویند، به احساس آن‌ها توجه کنید.
- سعی کنید حس شنیده شدن و مورد توجه قرار گرفتن را در او ایجاد کنید.
- در موقعیت‌های احساسی و عاطفی که برای شخص مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی ایجاد می‌شود، آرامش خود را حفظ کنید.
تفاوت اختلال شخصیت اجتنابی و اضطراب اجتماعی چیست؟
شاید به نظر برسد افرادی که شخصیت اجتنابی دارند، از نظر روانی با افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی، شباهت زیادی دارند و در اصل یک نوع اختلال محسوب می‌شوند. در حالی که افراد مبتلا به شخصیت اجتنابی، به دلیل داشتن احساس اضطراب شدید در تمامی موقعیت‌های اجتماعی و همچنین ناتوانی در برقراری ارتباط اجتماعی، از مبتلایان به اضطراب اجتماعی متمایز می‌شوند.
اما مبتلایان به اضطراب اجتماعی یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی فقط در برخی موقعیت‌ها مانند سخنرانی در جمع و موقعیت‌های خاص احساس اضطراب شدید خواهند داشت، که همین موضوع وجه تمایز این دو اختلال است.
تفاوت اختلال شخصیت اجتنابی با اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟
کسانی که شخصیت اسکیزوئید دارند، به‌شدت از حضور در اجتماعات خودداری می‌کنند و از انزوا و تنهایی خود لذت زیادی می‌برند. در مقابل افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، به‌ارتباط با دیگران تمایل زیادی دارند اما به‌دلیل ترس از نظر و رای منفی دیگران و ترس از عدم‌مقبولیت، از حضور در موقعیت‌های اجتماعی خودداری می‌کنند.
علاوه‌براین افرادی که شخصیت اسکیزوئید دارند برخلاف افراد دوری گزین، از انزوای خود لذت می‌برند و از آن رضایت کامل دارند.
تفاوت شخصیت اجتنابی با خجالت زدگی‌های معمولی چیست؟
گاهی اوقات افراد اختلال اجتنابی را با خجالت‌‌زدگی‌های معمولی یکی می‌دانند و تصور می‌کنند که اگر کودک یا فرد بزرگسالی در برخی موارد احساس شرم یا خجالت کرد، او حتما به این اختلال مبتلا است.
در حالی‌که علائم اختلال اجتنابی تنها خجالت نیست و فرد مبتلا به دوری‌گزینی علاوه‌برآن از حضور در هر اجتماعی دوری می‌کند و اعتمادبه‌نفس بسیار پایینی دارد و در بیشتر اوقات دچار استرس و اضطراب می‌شود. اما کسانی که تنها گاهی اوقات احساس‌شرم می‌کنند و از سخن گفتن در برخی از جمع‌ها خجالت می‌کشند، با مرور زمان شرایط بهتری پیدا کرده و این موضوع حل می‌شود.
اختلال شخصیت اجتنابی را جدی بگیرید!
شاید با خود بگویید ابتلا به شخصیت اجتنابی پایان زندگی و شروع ناامیدی است. در حالی که این موضوع حقیقت ندارد و فرد با تشخیص زود هنگام علائم این بیماری می‌تواند با مشاوران متخصص مشورت کند و این بیماری را درمان کند.
شاید پروسه درمانی کمی طول بکشد و دشوار باشد، اما همه این موارد به روحیه فرد بستگی دارد. در واقع روان درمانی و استفاده از خدمات مشاوره و روان پزشکی می‌تواند نشانه‌های این اختلال را در فرد به مرور کاهش دهد و به درمان سریع‌تر او کمک کند. برای پیدا کردن یک متخصص و مشاور می‌توانید از سایت دکتردکتر برای دریافت نوبت دکتر استفاده کنید.
آیا شما تا به حال با فردی برخورد داشته‌اید که از این اختلال رنج ببرد؟ کدام علائم بیماری را در او مشاهده کرده‌اید؟ خوشحال می‌شویم مشاهدات خود را با ما در میان بگذارید و به کامل شدن این مطلب کمک کنید.
