اختلال نشخوار چیست و چگونه درمان میشود؟
اختلال نشخوار یا مریسیسم یک اختلال گوارشی است که در آن غذا از معده به دهان بر می‌گردد. افراد مبتلا به این اختلال گاهی به‌صورت عمد این حرکت را انجام می‌دهند و این برگشت غذا گاهی به‌صورت غیر عمدی رخ می‌دهد
آیا دچار اختلال نشخوار هستید؟ مشکلات گوارشی و تغذیه‌ای می‌توانند کیفیت زندگی ما را به شدت تحت تاثیر قرار بدهند و تنوع بسیار زیادی هم دارند. شناخت نوع مشکل و انجام اقدامات لازم برای درمان و رفع آن ضروری است تا بتوانیم از زندگی‌مان لذت بیشتری ببریم. اما آیا تمام این اختلالات گوارشی قابل درمان هستند؟ یکی از این مشکلات کمتر رایج، اختلال نشخوار است که به نام سندرم نشخوار نیز شناخته میشود.
اختلال نشخوار چیست؟
سندرم نشخوار (همچنین به عنوان اختلال نشخوار یا مریسیسم شناخته میشود.) یکی از اختلالات خوردن است که در آن غذای هضم نشده از معده فرد به دهان او باز می‌گردد. پس از بازگشت غذا به دهان، فرد ممکن است آن را بجود و دوباره ببلعد یا تف کند. این رفتار معمولاً بعد از هر وعده غذایی رخ می‌دهد و ممکن است مشکل به خصوصی را به وجود نیاورد.
اختلال نشخوار ممکن است به دنبال احساس آروغ زدن باشد و معمولا شامل حالت تهوع و استفراغ نمی‌شود. در نشخوار غذای برگشتی طعم به خصوص تلخ یا ترشی ندارد، چرا که زمان آن را نداشته که کاملاً با اسید معده مخلوط و هضم شود.
نکته مهم در خصوص اختلال نشخوار این است که یک عمل بازتابی است و می‌تواند عمدی یا غیرعمدی باشد. برگشت غذا معمولاً در ۱۵ دقیقه اول پس از اتمام غذا رخ می‌دهد. سندرم نشخوار می‌تواند هم در کودکان و هم در بزرگسالان وجود داشته باشد و به طور قابل توجهی کیفیت زندگی آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
اختلال نشخوار dsm ۵
سندروم نوشخوار یکی از انواع اختلالات روانی است. در DSM۵ به اختلال نشخوار یا خوردن، اختلالات خورد و خوراک گفته میشود. در اینجا این نوع اختلالات را به مشکلات سلامتی، فکری و حتی روانی ربط می‌دهند. طیف وسیعی از مشکلات مربوط به خورد و خوراک در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند که اختلال نشخوار نیز یکی از آنهاست.
علائم اختلال نشخوار
این بیماری یا اختلال را می‌توان با یک سری علائم به خصوص شناسایی کرد. افرادی که با این اختلال درگیرند معمولا به صورت منظم و پشت سر هم غذا را چندین بار می‌جوند و مجددا بیرون می‌آورند. مشکلات گوارشی مانند سوءهاضمه و معده درد یکی دیگر از نشانه‌های اختلال نشخوار است.
به صورت واضح کسانی که اختلال نشخوار دارند معمولا بعد از چند دقیقه غذای بلعیده شده را بدون هضم پس می‌دهند. اکثر بیماران غذایی که تا حدی به طور منظم هضم شده را استفراغ می‌کنند. از طرفی معمولا بیماران با سرفه کردن یا پوشاندن دهانشان، رفتار خود را از دید دیگران پنهان می‌کنند. این افراد به دلیل مشکلات روحی ناشی از این اختلال از غذا خوردن در جمع دوری می‌کنند.
دیگر نشانه‌های این اختلال مشکلات دهان و دندان مانند بوی بد دهان و پوسیدگی دندان‌هاست. کاهش وزن، لب‌های خشکیده و ترک‌خورده، درد شکم یا فشاری که با رگورژیتاسیون برطرف میشود، احساس سیری و حالت تهوع از دیگر نشانه‌های این اختلال خورد و خوراک است. افرادی که با اختلال نشخوار درگیرند معمولا مدام احساس سیری یا پر بودن شکم را دارند.
علائم اختلال نشخوار در کودکان
علائم و نشانه های اختلال نشخوار در کودکان و بزرگسالان یکسان است. بزرگسالان بیشتر احتمال دارد غذای برگشت شده را بیرون بریزند. کودکان بیشتر احتمال دارد غذا را دوباره بجوند و دوباره قورت دهند. نوزادانی که مبتلا به سندرم نشخوار هستند ممکن است کمر خود را کشیده یا قوس‌دار کنند (که همچنین می‌تواند نشانه رفلاکس معده باشد) یا با دهانشان صدای مکیدن ایجاد کنند. در بسیاری از کودکان و نوزادان، اختلال نشخوار با عقب‌ماندگی ذهنی همراه است. کودکان مبتلا به سندروم نشخوار دائماً غذا را از دهانشان به بیرون پرتاب می‌کنند و معمولا وزن‌گیری خوبی ندارند.
علل اختلال نشخوار
علل دقیق سندرم نشخوار ناشناخته است. برخی از افراد در صورت داشتن مشکلات عاطفی یا در صورت داشتن رویدادهای استرس‌زا ممکن است به این سندرم مبتلا شوند. از نظر مکانیکی، یک توضیح این است که غذا معده را منبسط می‌کند که به دنبال آن افزایش فشار شکمی و شل شدن اسفنکتر تحتانی مری (محل اتصال مری با معده) ایجاد میشود. توالی این اتفاقات منجر میشود که محتویات معده دوباره بازگردانده شود.
سندرم نشخوار اغلب با پرخوری عصبی، بیماری ریفلاکس معده به مری و گاستروپارزی اشتباه گرفته میشود. برخی افراد سندرم نشخوار دارند که با اختلال تخلیه رکتوم مرتبط است. مشکل تخلیه رکتوم شامل عضلات کف لگن میشود که به‌درستی با هم کار نمی‌کنند و در نتیجه منجر به یبوست مداوم میشود.
عوامل خطر اختلال نشخوار
مدت‌هاست که این وضعیت در نوزادان و افراد دارای ناتوانی‌های رشدی رخ می‌دهد. اکنون مشخص شده‌است که این وضعیت به سن مربوط نیست، زیرا ممکن است در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان رخ دهد. سندرم نشخوار فکری در افراد مبتلا به اضطراب، افسردگی یا سایر اختلالات روانپزشکی بیشتر اتفاق می‌افتد.
وجود این اختلال در کودکانی با دیگر مشکلات گوارشی، اختلالات رشدی و مشکلات ذهنی با ریسک بالاتری اتفاق می‌افتد. در واقع اختلال نشخوار می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در نوزادان و کودکان دارای ناتوانی ذهنی دیده میشود.
برخی منابع نشان می‌دهند که اختلال نشخوار بیشتر زنان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، اما مطالعات بیشتری برای تأیید این موضوع مورد نیاز است. عوامل دیگری که ممکن است خطر اختلال نشخوار را در کودکان و بزرگسالان افزایش دهد عبارتند از:
- داشتن یک بیماری حاد
- داشتن یک بیماری روانی
- تجربه یک اختلال روانی
- سابقه داشتن یک عمل جراحی سخت و بزرگ
- تجربه یک موقعیت استرس‌زا
تحقیقات بیشتری برای شناسایی اینکه چگونه این عوامل به اختلال نشخوار کمک می‌کنند مورد نیاز است.
راه های تشخیص اختلال نشخوار
هیچ آزمایشی برای اختلال نشخوار وجود ندارد. پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و از شما می‌خواهد که علائم و سابقه پزشکی خود یا فرزندتان را شرح دهید. هرچه پاسخ‌های شما دقیق‌تر باشد، بهتر است. تشخیص بیشتر بر اساس علائم و نشانه‌هایی است که شما توضیح می‌دهید.
افراد مبتلا به اختلال نشخوار اغلب علائم دیگری مانند استفراغ واقعی یا احساس اسید یا طعم اسیدی در دهان یا گلوی خود را ندارند. در بسیاری از موارد، علائم بیمار به‌ویژه این که بیمار حداقل به مدت ۳ ماه در حال برگشت غذا، جویدن و قورت دادن غذا بوده است، اما غذا را استفراغ نمی‌کند برای تشخیص سندرم نشخوار کافی است.
به طور رسمی، بر اساس کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم، یک فرد برای تشخیص سندرم نشخوار باید معیارهای زیر را داشته باشد:
- بازگشت مجدد غذا به مدت حداقل ۱ ماه. غذای برگشت شده ممکن است دوباره جویده شود، دوباره بلعیده شود یا تف شود.
- نارسایی مکرر به دلیل یک بیماری گوارشی یا سایر شرایط پزشکی (به‌عنوان‌مثال، رفلاکس معده به مری، تنگی پیلور) نیست.
- اختلال خوردن نباید تنها در صورت وجود بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی، اختلال پرخوری یا اختلال مصرف غذای اجتنابی/محدودکننده رخ دهد.
- اگر اختلال خوردن همراه با یک اختلال روانی دیگر (مثلاً ناتوانی ذهنی) رخ دهد، علائم باید به اندازه کافی شدید باشد و دلیل اصلی مراجعه به مراقبت‌های پزشکی باشد.
پزشکان ممکن است از آزمایش‌هایی برای رد سایر مسائل پزشکی مانند انسداد استفاده کنند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
| آزمایش‌ها | توضیحات |
|---|---|
| آزمایش تخلیه معده | اندازه‌گیری مدت زمانی که طول می‌کشد تا غذا از معده به روده کوچک حرکت کند. |
| آندوسکوپی فوقانی | پزشک مری و معده را از طریق آندوسکوپ (لوله‌ای نازک با دوربینی در انتهای آن) که در گلو قرار داده شده است، معاینه می‌کند. |
| اشعه ایکس | تصاویری از داخل مری و معده را در اختیار پزشکان قرار می‌دهد. |
درمان اختلال نشخوار
درمان اصلی برای سندرم نشخوار، رفتاردرمانی برای توقف نارسایی است. ساده‌ترین و موثرترین درمان اختلال نشخوار در کودکان و بزرگسالان، آموزش تنفس دیافراگمی است. این شامل یادگیری نحوه تنفس عمیق و شل کردن دیافراگم است. هنگامی که دیافراگم شل شده است، برگشت نمی‌تواند رخ دهد.
دیافراگم یک عضله بزرگ و گنبدی شکل است که در پایه ریه‌ها قرار دارد. تنفس دیافراگمی برای کمک به آرامش دیافراگم و استفاده صحیح از آن در حین تنفس برای تقویت آن است. برای انجام تنفس دیافراگمی برای کمک به کنترل نارسایی باید مراحل زیر را دنبال کرد:
- به پشت روی یک سطح صاف یا در رختخواب دراز بکشید، زانوهایتان را خم کنید و سرتان را تکیه دهید. می‌توانید از یک بالش زیر زانو برای حمایت از پاهای خود استفاده کنید. یک دست خود را روی سینه و دست دیگر را درست زیر قفسه سینه خود قرار دهید. این به شما این امکان را می‌دهد که حرکت دیافراگم خود را هنگام نفس کشیدن احساس کنید.
- به‌آرامی از طریق بینی نفس بکشید تا شکم به سمت دست حرکت کند. تا حد امکان دست را روی سینه خود نگه دارید. با نگه‌داشتن دست روی شکم، به‌آرامی دم و بازدم داشته باشید.
- ماهیچه‌های شکم خود را سفت کنید، اجازه دهید. تا حد امکان دست را روی قسمت بالایی سینه خود ثابت نگه دارید. این تمرین را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه، سه تا چهار بار در روز انجام دهید. همچنین ممکن است نیاز به انجام تنفس شکمی بعد از هر بار بلع غذا نیز باشد.
در کنار این درمان‌ها، در مواردی که اختلال نشخوار مداوم و ادامه‌دار باشد و به سایر بخش‌های گوارشی مانند نای و مری آسیب وارد شود، ممکن است پزشک از درمان دارویی نیز کمک بگیرد. برای مثال داروهایی مانند امپرازول که جزء داروهای مهارکننده پمپ پروتون است برای بیماران تجویز کند. سایر داروهایی که برای تسکین دردهای معده نیز کاربرد دارند ممکن است به عنوان درمان مکمل برای برخی از افراد تجویز شوند.
عوارض سندروم نشخوار
در بسیاری از افراد اختلال نشخوار مشکل خاصی را به وجود نمی‌آورد و ممکن است سال‌ها بتوان با این اختلال بدون هیچ عارضه جدی زندگی کرد. اما در برخی از افراد این اختلال علائم شدیدتری را ایجاد می‌کند و می‌تواند روی کیفیت زندگی تاثیر زیادی داشته باشد. در نتیجه اگر سندروم نشخوار درمان نشود، می‌تواند به مری (لوله‌ای که از دهان به معده منتهی میشود.) آسیب برساند. سایر عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حس خجالت کشیدن در بین دیگران و عدم اعتمادبه‌نفس برای حضور در محیط‌های عمومی
- تغذیه نامناسب که می‌تواند موجب کاهش وزن یا سایر مشکلات گوارشی شود.
- عدم رشد خصوصاً در نوزادان یا کودکان کم سن‌وسال
- عدم تعادل الکترولیت
- کم‌آبی بدن و دهیدراته شدن شدید بدن که می‌تواند خطرناک و تهدیدکننده سلامتی باشد.
- آسپیراسیون استنشاق غذا به داخل راه هوایی نای و ریه
- خفگی خصوصاً در کودکان کم سن‌وسال
- سوءتغذیه شدید و کاهش وزن ناسالم
- بوی بد دهان
- پوسیدگی دندان‌ها
- ذات‌الریه
- مرگ
| معیارهای 5-DSM برای اختلال نشخوار |
| A . حداقل یک ماه است که فرد به طور مکرر غذا را از معده به دهان می آورد و آن را دوباره می جود، دوباره قورت می دهد، یا به بیرون تف می کند. B . نشخوار مکرر را نمی توان به یک عارضه معده ای روده ای یا یک عارضه پزشکی دیگر نسبت داد. C . این رفتار صرفا به هنگام ابتلای فرد به بی اشتهایی روانی، پرخوری روانی، اختلال در خوردن، یا اختلال ARFID روی نمیدهد. D . اگر سمپتوم ها در بطن یک اختلال روانی دیگر (مثلا، معلولیت ذهنی (اختلال رشد ذهنی)، یا یک اختلال عصبی رشدی دیگر) روی دهند، باید به اندازه کافی شدید باشند تا توصیه شود پزشکان و روان شناسان توجه خاصی به آن داشته باشند. |
شیوع اختلال نشخوار
به گزارش 5-DSM نرخ شیوع اختلال نشخوار نامعلوم است. در بین افراد مبتلا به معلولیت ذهنی، نرخ شیوع ظاهرا با افزایش شدت معلولیت ذهنی افزایش می یابد.
نکته: اختلال نشخوار و پایکا جزو معدود اختلالات مندرج در 5-DSM هستند که به هیچ معیاری برای معناداری (اهمیت) بالینی (clinical significance) نیاز ندارند.
یعنی، هیچ الزامی وجود ندارد که این دو اختلال به آسیب (harm)، ناراحتی و عذاب شخصى (distress)، تحقیقات بیشتر (additional investigation)، نقص عملکرد (impairment، کاهش کیفیت عملکرد یا مختل شدن آن)، در مورد خود فرد یا دیگران منجر شوند (مگر این که فرد، علاوه بر یک اختلال روانی دیگر، به اختلال نشخوار یا پایکا نیز مبتلا باشد). بنا براین، هیچ مرز مشخص و واضحی وجود ندارد که با آن بتوان رفتار افراد مبتلا به این دو اختلال را از رفتارهای عادی و معمولی تفکیک کرد.
راه های پیشگیری از اختلال نشخوار
کارشناسان مطمئن نیستند که چرا سندرم نشخوار در وهله اول شروع میشود؛ بنابراین مشخص نیست برای جلوگیری از آن چه کاری می‌توان انجام داد. با این حال برخی از کارشناسان معتقدند اگر بتوان روی ابعاد روحی و روانی این اختلال کار کرد و بر موقعیت‌های استرس‌زا غلبه کرد، ممکن است بتوان خطر ابتلا به اختلال نشخوار را تا حد زیادی کاهش داد.
