اختلال دو قطبی نوع یک چیست؟ علائم و نحوه تشخیص دوقطبی نوع ۱
اختلال دو قطبی نوع یک با دو دوره شیدایی و افسردگی مشخص می‌شود. در دوره شیدایی شخص انرژی بالا داشته و تحریک‌پذیر است. اما در دوره افسردگی احساس ناامیدی و کاهش انرژی را تجربه می‌کند. برای درمان ممکن است پزشک از دارودرمانی، روان‌درمانی یا تغییر سبک زندگی استفاده کند.
اختلال دو قطبی نوع یک، یکی از دو دسته اختلالات دو قطبی (افسردگی-شیدایی) است که بر خلق و خو، سطح انرژی و توانایی فرد برای عملکرد طبیعی تأثیر می‌گذارد. این اختلال با دوره‌هایی از دوره‌های شیدایی و افسردگی مشخص می‌شود که می‌تواند شدید باشد و هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد.
شاید شما هم اسم اختلال دو قطبی نوع ۱ را شنیده‌اید. بسیاری آن را با مودی بودن یا تکانشی بودن اشتباه می‌گیرند. در حالی‌که این اختلال علائم ویژه‌ی خود را دارد و باید سریعا تشخیص و درمان شود. در این پست از مجله‌ی سلامت دکترتو، علائم، علل، تشخیص، درمان، اثرات طولانی مدت، نحوه‌ی پیشگیری و تفاوت بین اختلال دو قطبی ۱ و اختلال دو قطبی ۲ را مورد بحث قرار خواهیم داد.
اختلال دو قطبی نوع ۱ چیست؟
اختلال دو قطبی نوع ۱ یکی از بیماری‌های روانی است که با دوره‌های افسردگی و شیدایی مشخص می‌شود. شخصی که مبتلا به اختلال دو قطبی نوع یک باشد، حداقل یک بار در طول زندگی دوره شیدایی را تجربه کرده است. در این دوره شخص تحریک‌پذیر بوده، انرژی بالایی دارد و خلق‌وخوی او طبیعی نیست. رفتارهای غیرعادی می‌تواند زندگی شخص را مختل کند.
این افراد در کنار دوره شیدایی، از دوره افسردگی هم رنج می‌برند. در بین این دوره‌ها ممکن است شخص زندگی عادی داشته باشد.
علائم اختلال دو قطبی نوع ۱ چیست؟
به نقل از medicalnewstoday علائم اختلال دو قطبی ۱ می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما به صورت کلی ممکن است شامل موارد زیر شود:
- دوره‌های شیدایی: شیدایی یا مانیا حالتی از خلق و خوی بالا یا تحریک‌پذیر، افزایش سطح انرژی و کاهش نیاز به خواب است. در طول دوره شیدایی، فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- احساس سرخوشی، هیجان‌زدگی
- تند یا زیاد صحبت کردن
- افکار پریشان یا احساس اینکه افکار خیلی سریع می‌آیند.
- بزرگ‌نمایی یا باور به توانایی‌ها یا اهمیت خود که بر اساس واقعیت نیست.
- عزت نفس کاذب
- افزایش فعالیت و افزایش انرژی
- کاهش نیاز به خواب
- قضاوت یا تصمیم‌گیری ضعیف
- درگیر شدن در رفتارهای پرخطر، مانند سوءمصرف مواد، ولخرجی و قمار، رانندگی بی‌احتیاط یا رابطه جنسی پرخطر.
- دوره‌های افسردگی: افسردگی حالتی از بدخلقی، کاهش سطح انرژی و از دست دادن علاقه یا لذت به فعالیت‌هایی است که فرد قبلاً از آنها لذت می‌برده است. در طول یک دوره افسردگی، فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- غم و اندوه، اضطراب یا پوچی مداوم
- احساس ناامیدی، گناه یا بی‌ارزشی
- از دست دادن علاقه یا لذت به فعالیت‌هایی که قبلا از آن لذت می‌برده است.
- خستگی یا کاهش انرژی
- مشکل در تمرکز یا تصمیم‌گیری
- تغییر در اشتها یا وزن
- بی‌خوابی یا پرخوابی
- افکار مرگ یا خودکشی
- اپیزودهای مختلط: دوره مختلط زمانی است که فرد علائم هر دو دوره‌ی شیدایی و افسردگی را به طور همزمان تجربه می‌کند. در طول یک دوره مختلط، فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- احساس تحریک‌پذیری یا بی قراری
- پرش سریع بین حالات افسردگی و شیدایی
- مشکل در خوابیدن
- افکار سریع و پرشی
- قضاوت یا تصمیم‌گیری ضعیف
- رفتارهای مخاطره‌آمیز
اما چقدر از این علائم و برای چه مدتی باید تجربه شود که تشخیص اختلال دوقطبی نوع یک گذاشته شود؟ در بحث تشخیص دقیقا به این مسئله پرداخته‌ایم. اما اگر علائم بالا را دارید باید هرچه سریع‌تر به روانشناس مراجعه کنید.
چه چیزی باعث اختلال دوقطبی نوع ۱ می شود؟
علت دقیق اختلال دوقطبی نوع اول به طور کامل شناخته نشده است. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که این اختلال احتمالاً به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی و عصبی ایجاد می‌شود. برخی از مطالعات ژن‌های خاصی را شناسایی کرده‌اند که با اختلال دو قطبی مرتبط هستند. عوامل محیطی مانند تروما، استرس، سوءمصرف مواد و اختلالات خواب هم می‌توانند باعث ایجاد یا بدتر شدن دوره‌های اختلال دو قطبی شوند. عوامل عصبی مانند عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز نیز ممکن است در ایجاد اختلال دوقطبی نقش داشته باشند.
هر شخصی ممکن است به این اختلال دچار شود. طبق آمار در ایالات متحده حدود ۲.۵% از جمعیت از این اختلال رنج می‌برند. معمولا در نوجوانی یا اوایل دهه بیست زندگی اولین علائم آن ظاهر می‌شود. تقریبا همه بیماران قبل از ۵۰ سالگی به این اختلال دچار شده‌اند. افرادی که در خانواده خود سابقه اختلال دو قطبی دارند، بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند.
اختلال دوقطبی نوع یک چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص اختلال دو قطبی ۱، روانشناس معمولاً یک ارزیابی جامع انجام می‌دهد که شامل معاینه فیزیکی، سابقه پزشکی و ارزیابی روان‌شناختی است. روانشناس همچنین ممکن است آزمایش‌های آزمایشگاهی مانند آزمایش خون یا تصویربرداری مغز را برای تشخیص افتراقی یا رد سایر شرایط پزشکی که ممکن است به علائم اختلال دوقطبی نزدیک باشند، انجام دهد. در نهایت روانشناس از معیارهای تشخیصی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-۵) برای تشخیص رسمی اختلال دو قطبی نوع یک استفاده می‌کند.
تشخیص اختلال دوقطبی ۱ بر اساس DSM-۵
طبق DSM-۵، برای تشخیص اختلال دوقطبی نوع اول، فرد باید حداقل یک دوره از علائم شیدایی یا ترکیبی را تجربه کند.
- معیارهای زیر برای یک دوره شیدایی وجود دارد:
- دوره مشخصی از خلق و خوی غیرعادی و مداوم بالا، گسترده یا تحریک‌پذیر که حداقل یک هفته طول می‌کشد.
- در طول دوره، سه تا (یا بیشتر) از علائم زیر به میزان قابل توجهی وجود داشته باشد:
- عزت نفس بسیار زیاد یا توهم بزرگی
- کاهش نیاز به خواب (به عنوان مثال، تنها پس از ۳ ساعت خواب احساس آرامش می‌کند.)
- پرحرف‌تر از حد معمول است یا مدام دلش می‌خواهد حرف بزند.
- افکار پرشی دارد.
- حواس‌پرتی یا اینکه توجهش به راحتی به محرک‌های خارجی بی‌اهمیت یا نامربوط جلب می‌شود.
- افزایش فعالیت (از نظر اجتماعی، در محل کار یا مدرسه، یا جنسی) یا برانگیختگی روانی حرکتی.
- مشارکت بیش از حد در فعالیتٰ‌های پرریسک (مانند درگیر شدن در خریدهای بی‌محابا، بی‌احتیاطی‌های جنسی، یا سرمایه‌گذاری‌های تجاری احمقانه)
- معیارهای زیر برای یک دوره افسردگی اساسی است:
- فرد باید حداقل به مدت ۲ هفته هر روز خلق افسرده را تجربه کند به‌صورتی که تقریباً به تمام فعالیت‌ها بی‌رغبت باشد یا از آنها لذت نبرد (آنهدونیا). همچنین می‌تواند سایر علائم افسردگی را هم تجربه کند. مانند:
- احساس بی ارزشی یا احساس گناه بیش از حد یا نامناسب
- کاهش توانایی تفکر یا تمرکز، یا عدم توانایی یا خطار در تصمیم‌گیری
- افکار مکرر مرگ، افکار خودکشی مکرر ، یا اقدام به خودکشی یا برنامه‌ریزی برای خودکشی.
- فرد باید حداقل به مدت ۲ هفته هر روز خلق افسرده را تجربه کند به‌صورتی که تقریباً به تمام فعالیت‌ها بی‌رغبت باشد یا از آنها لذت نبرد (آنهدونیا). همچنین می‌تواند سایر علائم افسردگی را هم تجربه کند. مانند:
دوره‌ی شیدایی و دوره‌ی افسردگی در دوقطبی نوع اول به اندازه‌ای شدید هستند که باعث اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی فرد می‌شوند یا برای جلوگیری از آسیب به خود یا دیگران نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.
برای تشخیص چه تعداد علامت باید داشته باشیم؟
- وجود حداقل یک دوره شیدایی که حداقل یک هفته طول بکشد یا نیاز به بستری شدن داشته باشد.
- وقوع حداقل یک دوره افسردگی اساسی که حداقل دو هفته طول بکشد.
- دوره‌های شیدایی و افسردگی باید باعث ناراحتی یا اختلال قابل توجه در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه‌ها شود.
DSM-۵ مدت زمان لازم را برای علائم مشخص نمی‌کند. با این حال، وجود یک دوره شیدایی منفرد اغلب برای تشخیص اختلال دوقطبی نوع ۱ کافی است، حتی اگر دوره افسردگی نداشته باشد.
فرق اختلال دو قطبی یک و دو قطبی نوع دو چیست؟
اختلال دو قطبی دو نوع مهم دارد:
- اختلال دو قطبی نوع یک
- اختلال دو قطبی نوع دو
اختلال دوقطبی نوع یک و دو شباهت‌های عمده‌ای دارند، اما با برخی تفاوت‌های مهم. در اختلال دو قطبی نوع ۲، فرد دوره‌هایی از افسردگی و هیپومانیا را تجربه می‌کند. هیپومانیا یا همان نیمه‌شیدایی شکل کمتر شدید شیدایی است. هیپومانیا (نیمه-شیدایی) دوره‌ای از خلق و خوی بالا یا تحریک‌پذیر و افزایش فعالیت یا انرژی تعریف می‌شود که حداقل چهار روز طول می‌کشد اما به اندازه‌ای شدید نیست که باعث اختلال قابل توجه در عملکرد یا بستری شدن در بیمارستان شود.
در اختلال دو قطبی نوع اول تجربه حداقل یک دوره شیدایی و دوره‌های شیدایی کامل دیده می‌شود. وجود دوره افسردگی شدید بسیار نادر یا کم است یا دوره نیمه‌شیدایی برای تشخیص بیماری الزامی نیست.
در اختلال دوقطبی نوع دوم، عدم وجود دوره شیدایی کامل، وجود حداقل یک دوره نیمه‌شیدایی کامل و تجربه دوره افسردگی اساسی با دوام حداقل دو هفته دیده می‌شود.
اختلال دوقطبی نوع اول حداقل یک دوره‌ی مانیا با یا بدون دوره‌ی افسردگی است. اختلال دو قطبی نوع دو حداقل یک دوره‌ی هیپومانیا و یک دوره‌ی اختلال افسردگی اساسی دارد.
آیا اختلال دوقطبی نوع ۱ در کودکان نیز رخ می دهد؟
بله، اختلال دوقطبی نوع ۱ ممکن است در کودکان رخ دهد، اگرچه نسبتاً نادر است. این عارضه معمولاً در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی تشخیص داده می شود، اما گاهی اوقات می تواند در کودکان ۶ ساله هم تشخیص داده شود.
علائم اختلال دوقطبی در کودکان ممکن است با علائمی که در بزرگسالان مشاهده می‌شود متفاوت باشد. کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است نوسانات خلقی سریع‌تری را تجربه کنند، به طوری که دوره‌های شیدایی و افسردگی اغلب در یک روز یا هفته اتفاق می‌افتد. آنها همچنین ممکن است تحریک‌پذیری، عصبانیت انفجاری و بیش‌فعالی را نشان دهند که گاهی اوقات می‌تواند به اشتباه به عنوان اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) تشخیص داده شود.
درمان اختلال دو قطبی نوع یک چیست؟
درمان اختلال دو قطبی نوع اول معمولاً شامل داروها، مانند تثبیت‌کننده‌های خلقی یا داروهای ضدروان‌پریشی و روان‌درمانی، مانند درمان شناختی رفتاری و تغییرات سبک زندگی است. برنامه درمانی به شدت علائم فرد و نیازهای منحصر به فرد او بستگی دارد.
برخی از گزینه‌های درمانی برای اختلال دو قطبی ۱ شامل موارد زیر است:
- دارو درمانی: داروهایی مانند تثبیت‌کننده‌های خلق و خو، داروهای ضدروان‌پریشی و داروهای ضدافسردگی اغلب برای مدیریت علائم اختلال دو قطبی تجویز می‌شوند. دارو می‌تواند به تثبیت خلق و خوی فرد کمک کند و از بروز دوره‌های بعدی جلوگیری کند.
- روان درمانی: انواع مختلف روان درمانی می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی مفید باشد، از جمله درمان شناختی-رفتاری (CBT) و خانواده‌درمانی. CBT می‌تواند به افراد کمک کند افکار و رفتارهای منفی را تشخیص و تغییر دهند، علائم خود را درک کنند و یاد بگیرند که چگونه آنها را به طور موثر مدیریت کنند. خانواده‌درمانی هم می‌تواند در بهبود ارتباطات و روابط بین اعضای خانواده مفید باشد.
- درمان با الکتروشوک (ECT): ECT یک روش تحریک مغز است که به افراد کمک می‌کند از علائم شدید اختلال دوقطبی خلاص شوند. این روش اغلب در مواردی انجام می‌شود که دارو و روان درمانی مؤثر نباشد یا برای یک بیمار خاص ایمن نباشد. ECT همچنین در صورت نیاز به پاسخ سریع، مانند خطر خودکشی یا کاتاتونیا (حالت عدم پاسخ) نیز می‌تواند مؤثر باشد.
- تغییرات سبک زندگی: تغییر سبک زندگی می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نیز مفید باشد. ممکن است شامل خواب کافی، حفظ برنامه خواب منظم، اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر، و شرکت در ورزش و فعالیت بدنی منظم باشد.
عوارض طولانی مدت اختلال دوقطبی نوع یک چیست؟
بدون درمان مناسب، اختلال دوقطبی نوع اول می‌تواند اثرات طولانی‌مدت قابل‌توجهی بر زندگی فرد داشته باشد. نوسانات خلقی مرتبط با اختلال دوقطبی می‌تواند در کار، مدرسه و روابط فرد تداخل ایجاد کند. در موارد شدید هم اختلال دوقطبی می‌تواند منجر به بستری شدن در بیمارستان یا حتی خودکشی شود.
مهم‌ترین عوارض اختلال دوقطبی تایپ یک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سوءمصرف مواد: افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در معرض افزایش خطر ابتلا به مشکلات سوءمصرف الکل و مواد مخدر هستند که علائم اختلال دو قطبی ۱ را بدتر و درمان را دشوارتر می‌کند.
- مشکلات مالی: این افراد ممکن است به دلیل علائم خود در حفظ شغل مشکل داشته باشند که منجر به مشکلات مالی و سایر عوامل استرس‌زا می‌شود.
- مشکلات رابطه: نوسانات خلقی و سایر علائم می‌ٰتواند روابط با خانواده و دوستان را تیره کند و منجر به انزوای اجتماعی و تنهایی شود.
- مشکلات سلامت جسمانی: افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع یک ممکن است به دلیل استرس و سبک زندگی مرتبط با این اختلال در معرض خطر ابتلا به مشکلات جسمی مانند چاقی، دیابت و بیماری قلبی باشند.
آیا می توان از اختلال دو قطبی نوع یک پیشگیری کرد؟
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از اختلال دوقطبی نوع ۱ وجود ندارد، اما تشخیص و درمان به موقع می‌تواند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. افراد با سابقه خانوادگی اختلال دوقطبی بهتر است از غربالگری و مداخله زودهنگام بهره مند شوند. پس اگر در خانواده‌ی خود فردی با اختلالات خلقی دارید سریعا به روانشناس مراجعه کنید.
از طرفی برخی تغییرات سبک زندگی هم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این اختلال یا مدیریت علائم آن کمک کند:
- اجتناب از مصرف مواد مخدر و الکل: سوءمصرف مواد می‌تواند خطر ابتلا به این اختلال را در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند افزایش دهد.
- کنترل استرس: رویدادهای استرس‌زا در زندگی می‌توانند باعث بروز دوره‌های اختلال دوقطبی شوند. یافتن راه‌های سالم برای کنترل استرس، مانند ورزش یا مدیتیشن می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این اختلال کمک کند یا از بروز اپیزود در افرادی که قبلاً تشخیص داده شده‌اند، جلوگیری کند.
- خواب کافی: الگوهای خواب نامنظم می‌تواند باعث بروز اختلال دوقطبی شود. حفظ یک برنامه خواب منظم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این اختلال کمک کند.
سوالات متداول
اگر دچار علائم اختلال دو قطبی نوع ۱ هستید یا در نزدیکان شما شخصی به این بیماری مبتلا است، احتمالا با سوالاتی در مورد این اختلال روبرو شده‌اید. به همین دلیل در ادامه تعدادی از سوالات پرتکرار شما را مطرح کرده و پاسخ آنها را ارائه داده‌ایم.
هیچ درمان شناخته‌شده‌ای برای این اختلال وجود ندارد، اما درمان مناسب می‌تواند به مدیریت علائم و کاهش خطر عود کمک کند. درمان مداوم و نظارت معمولاً برای حفظ ثبات و جلوگیری از عوارض ضروری است.
اختلال دوقطبی نوع یک تقریباً ۱٪ از جمعیت را در سراسر جهان درگیر می‌کند. این بیماری در مردان و زنان به یک اندازه شایع است.
می تواند در هر سنی ایجاد شود، اگرچه شروع این اختلال معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی رخ می‌دهد.
خیر، اختلال دو قطبی نوع ۱ و اسکیزوفرنی از دو نوع بیماری روانی جداگانه با علائم و معیارهای تشخیصی مشخص هستند. در حالی که ممکن است برخی از ویژگی‌های مشترک مانند توهم یا هذیان را داشته باشند، اما تشخیص و درمان این دو اختلال متفاوت است.
بله. افراد مبتلا به این اختلال در معرض خطر خودکشی هستند، بنابراین در صورتی که در نزدیکانتان علائم اختلال دوقطبی را می‌بینید، فرد را تشویق کنید تا پیگیر معالجه فوری توسط متخصص اعصاب و روان یا روانپزشک باشد.
خیر. ما می‌توانیم تغییر خلق داشته باشیم یا مودی باشیم. اما اگر میزان این مودی بودن و تغییر فاز احساسی از شادی به افسردگی زیاد تکرار شد بد نیست به روانشناس مراجعه کنید.
بله، با درمان و حمایت مناسب، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع ۱ می‌توانند زندگی عادی و پرباری داشته باشند.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به روانشناس
همانطور که خواندید، اختلال دو قطبی ۱ وضعیتی پیچیده است که برای مدیریت علائم و جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت نیاز به درمان جامع دارد. درمان معمولاً شامل ترکیبی از دارو، روان درمانی و تغییر سبک زندگی است. در حالی که نمی‌توان از اختلال دوقطبی نوع یک پیشگیری کرد، برخی تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این اختلال کمک کند.
