کوئتیاپین

کوئتیاپین (به انگلیسی: Quetiapine) که با نام تجاری سروکوئل در بازار جهانی و ترانکوپین در ایران فروخته می‌شود، یک داروی ضد روانپریشی نسل دوم آتوپیک به شدت خواب آور است که برای درمان اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، بعنوان یک خواب آور بسیار قوی تایید نشده(از سوی FDA)، اختلال افسردگی اساسی و برخی از انواع اختلالات شخصیتی شدید استفاده می‌شود.فرمول شیمیایی آن با داروی قدرتمند کلوزاپین شباهت بسیار دارد. علیرغم اینکه به دلیل اثر آرام بخشی که دارد به‌طور گسترده به عنوان یک خواب‌آور بسیار قوی و به نوعی خط آخر درمان خواب(در عوام مردم) بکار گرفته می‌شود، جداً به نظر نمی‌رسد که مزایای چنین استفاده ای به‌طور کلی از عوارض جانبی آن بیشتر باشد.این موضوع هم از نظر تجربه گرایانه(بالینی) و هم آزمایش های پزشکی تایید شده است.دارو به صورت خوراکی(قرص)مصرف می‌شود.

عوارض جانبی رایج شامل خواب‌آلودگی، یبوست، افزایش وزن، خشکی دهان و در کل عمدتاً عوارض آنتی کولینرژیک است. در موارد نادر(کمتر از ۲٪)عوارض اکستراپیرامیدال ضعیف دیده شده است. سایر عوارض جانبی عبارتند از فشار خون پایین هنگام ایستادن، تشنج، نعوظ طولانی مدت ،هیپرگلیسمی، دیسکینزی دیررس، و سندرم بدخیم نورولپتیک. در افراد مسن مبتلا به زوال عقل، استفاده از آن خطر مرگ را افزایش می‌دهد. مصرف در سه‌ماهه سوم بارداری ممکن است تا مدتی پس از تولد منجر به اختلال حرکتی در کودک شود. اعتقاد بر این است که کوئتیاپین با مسدود کردن تعدادی از گیرنده‌ها از جمله سروتونین، دوپامین، اثر بتا بلاکری ، گیرنده آلفا، اپی نفرین و نور اپی نفرین عمل می‌کند.

کوئتیاپین در سال ۱۹۸۵ توسعه یافت و در سال ۱۹۹۷ برای استفاده پزشکی در ایالات متحده تأیید شد. این دارو به عنوان یک داروی عمومی در دسترس است. در سال ۲۰۱۹، این دارو با بیش از ۱۳ میلیون نسخه پنجاه و ششمین داروی رایج تجویز شده در ایالات متحده بود.

دوزها

کوئتیاپین ۲۵ - ۵۰ - ۱۰۰ - ۱۵۰(آهسته رهش) - ۲۰۰(آهسته رهش)

موارد مصرف

اختلال دو قطبی

در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، کوئتیاپین برای درمان دوره‌های افسردگی، دوره‌های شیدایی حاد مرتبط با اختلال دوقطبی نوع یک (به عنوان تک درمانی یا درمان کمکی با لیتیوم؛ والپروات یا لاموتریژین) استفاده می‌شود.

اختلال افسردگی اساسی

کوئتیاپین زمانی مؤثر است که به تنهایی و در کنار سایر داروها در اختلال افسردگی اساسی (MDD) استفاده شود. با این حال، آرام بخشی اغلب یک عارضه جانبی نامطلوب است.

در ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا کوئتیاپین برای استفاده به عنوان یک درمان کمکی در اختلال افسردگی اساسی جواز دارد.

بیماری آلزایمر

کوئتیاپین باعث کاهش بیقراری در افراد مبتلا به آلزایمر نمی شود. کوئتیاپین عملکرد فکری را در سالمندان مبتلا به زوال عقل بدتر می‌کند و بنابراین توصیه نمی‌شود.

دیگر موارد استفاده

استفاده از دوزهای پایین کوئتیاپین برای بی‌خوابی، اگرچه رایج است، اما توصیه نمی‌شود. شواهد کمی از سود و نگرانی در مورد اثرات نامطلوب وجود دارد. دوزهای کوئتیاپین مورد استفاده برای بی خوابی از ۱۲٫۵ تا ۸۰۰ متغیر است، رایج‌ترین آن ۲۵ تا ۲۰۰ میلی‌گرم می‌باشد.

گاهی اوقات از داروی فوق به صورت استفاده بدون مجوز به عنوان یک عامل تقویت کننده برای درمان بیماری‌هایی مانند سندرم تورت، توهمات موسیقی و اختلالات اضطرابی استفاده می‌شود.

اثرات جانبی

منابع فهرست‌های بروز:

عوارض جانبی بسیار شایع (بیش از ۱۰٪ بروز).

• خشکی دهان
• سرگیجه
• سردرد
• خواب‌آلودگی

تداخلات

• مصرف همزمان فراورده های تنباکو با کوئتیاپین ممکن است باعث تنگی نفس و افت فشارخون خفیف شود. همچنین سیگار کشیدن غلظت کوئتیاپین در خون را کاهش می دهد.
• مصرف همزمان کوئتیاپین و داروهای آدرنرژیک مانند پروپرانولول و متوپرولول ممکن است باعث افت فشارخون(مخصوصاً وضعیتی) شود.
• مصرف همزمان کوئتیاپین با آگونیست های سروتونین و دوپامین مانند بوپروپیون، لوودوپا، مهارکننده های بازجذب سروتونین/نور اپی نفرین/دوپامین توصیه نمی شود.
• به هیچ عنوان کوئتیاپین را با الکل و سایر آرام بخش ها مصرف نکنید.
• این دارو را حتما طبق تجویز پزشک مصرف کرده و از مصرف خودسرانه جداً بپرهیزید.

 

عوارض جانبی شایع (۱–۱۰٪ بروز).

• بیماری اکستراپیرامیدال: کویتیاپین و کلوزاپین به دلیل فقدان نسبی عوارض جانبی اکستراپیرامیدال مورد توجه قرار می‌گیرند.
• افزایش وزن: اندازه تأثیر ۰٫۴۳ کیلوگرم در مقایسه با دارونما. تقریباً به اندازه ریسپریدون، افزایش وزن کمتری نسبت به کلوزاپین، الانزاپین و زوتپین و افزایش وزن بیشتری نسبت به زیپراسیدون، لورازیدون، آریپیپرازول و آسناپین ایجاد می‌کند.مانند بسیاری دیگر از داروهای ضد روان پریشی غیر معمول، این اثر احتمالاً به دلیل اعمال آن در گیرنده هیستامین H ₁ و گیرنده 5-HT2C است.