توضیحات: نوشته شده توسط مدیر سایت; دسته: دانستنی های روانشناسی

نوشتن برنامه یا طرح درمانی سلامت روان

نوشتن برنامه ی درمانی سلامت روان در واقع نوشتن سندی است که در آن جزئیات مشکلات فعلی بیمار در سلامت روان آورده شده است و اهداف و استراتژی هایی که کمک می کنند او بتواند بر مشکلات سلامت روانی خود غلبه یابد را نیز در بر خواهد داشت. برای به دست آوردن اطلاعات لازم برای کامل کردن برنامه ی درمانی متخصص سلامت روان باید با بیمار ملاقاتی داشته و صحبت کند. اطلاعاتی که در طول این جلسات گردآوری می شوند در برنامه ی درمانی مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

طرح‌های درمانی به عنوان ابزارهای کلیدی در بهبود سلامت روان و جسمی افراد، نقش بسزایی در فرآیند درمان ایفا می‌کنند. این طرح‌ها شامل مجموعه‌ای از روش‌ها و تکنیک‌ها هستند که به منظور شناسایی، مدیریت و درمان اختلالات مختلف طراحی شده‌اند.

با توجه به تنوع نیازهای بیماران و شرایط خاص هر فرد، انتخاب و اجرای طرح درمانی مناسب می‌تواند تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی و بهبود وضعیت روانی و جسمی آن‌ها داشته باشد. در این مقاله، به بررسی انواع طرح‌های درمانی، مزایا و چالش‌های آن‌ها و همچنین تأثیرات مثبت این روش‌ها بر روند درمان خواهیم پرداخت. هدف ما ارائه یک دیدگاه جامع و علمی درباره اهمیت و کارایی طرح‌های درمانی در بهبود سلامت عمومی است، پس با ما همراه شوید.

طرح درمانی می تواند به شخص درمانجو کمک کند تا الگوهای رفتاری و تفکر خودش را شناسایی کند و شرایط سلامت روانی اش را ثابت نگه دارد.این رهیافت درمانی مولفه های مربوط به رفتار درمانی شناختی، نظریه دلبستگی، و تعدادی از رهیافت ها را با هم ترکیب می کند .با بررسی مولفه ها CBT، روش های مقابله ای ناسازگار و موارد اصلی مربوط به نگرانی های سلامت روانی، توسعه یافته است.مراقبان سلامت روان بر روی افراد درمانجو کار می کنند تا منشا نیاز های عاطفی تامین نشده را شناسایی کنند.افراد درمانجو از طریق طرح درمانی، بارها توانسته اند تا حس عزّت نفس و شایستگی را در خودشان ایجاد کنند، روش های مربوط به ایجاد روابط تربیتی را بررسی کنند.اهداف خود را توسعه دهند و به آن دست یابند تا بتوانند یک زندگی سالم و شادی را تجربه کنند.

نحوه عملکرد طرح درمانی

در حالی که نیاز های عاطفی – نیاز اساسی فرد به مهربانی، راهنمایی، دوست داشتن، پناه گاه، امنیت – افراد در طی دوران کودکی تامین نشده باشد، ممکن است که این افراد توانایی لازم را برای تامین نیاز های خودشان به صورت مستقل و از طریق روابط سالم با دیگران نداشته باشند.

طرح درمانی بر مبنای این عقیده ایجاد شده است که طرح های ناسازگار اولیه، بر مبنای تجربیات مخالف در دوران کودکی می باشد.

این طرح های ناسازگار، که می تواند به عنوان روشی توصیف شود که افراد اتفاقات زندگی و رفتار های خودشان و دیگران را بررسی می کنند، می تواند در مراحل بعدی منجر به ایجاد تضاد در زندگی شود:

ممکن است که افراد انتخاب های ناسالمی داشته باشند، یک رابطه نامناسب تشکیل دهند، فاقد مهارت های اجتماعی باشند، در الگوهای رفتار ناسازگاری مشغول شوند، درک ضعیفی را در موارد تشخیصی داشته باشند، و احساس بی ارزش بودن و یا عدم اعتماد به نفس داشته باشند.

هدف اصلی از طرح درمانی، شناسایی و اصلاح طرح های ناسازگار می باشد.

بهتر است بدانید که طرح درمانی یک برنامه ساختاریافته است که به منظور بهبود وضعیت روانی و جسمی بیماران طراحی می‌شود. این طرح معمولاً با ارزیابی اولیه بیمار آغاز می‌شود، جایی که درمانگر نیازها و مشکلات او را شناسایی می‌کند. پس از این ارزیابی، اهداف مشخصی برای درمان تعیین می‌شود که می‌تواند شامل کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی و افزایش توانایی‌های فردی باشد.

سپس، درمانگر با توجه به نیازهای بیمار، روش‌های درمانی مناسب را انتخاب می‌کند، که می‌تواند شامل روان‌درمانی، دارو درمانی یا درمان‌های مکمل باشد. اجرای طرح درمانی شامل برگزاری جلسات منظم است که در آن‌ها پیشرفت بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بررسی منشا نیاز های عاطفی تامین نشده و شناسایی روابط پرورشی سازنده از طریق طرح درمانی، می تواند به افراد درمانجو کمک کند تا احساس عزّت نفس و شایستگی داشته باشند.

انواع روش های درمانی

روان‌درمانی (Psychotherapy) :
این روش شامل گفت‌وگو و تعامل بین بیمار و درمانگر است. هدف آن کمک به بیماران در شناسایی و تغییر الگوهای منفی تفکر و رفتار است. انواع مختلفی از روان‌درمانی وجود دارد، از جمله درمان شناختی-رفتاری (CBT) که بر تغییر الگوهای فکری متمرکز است.

دارو درمانی (Pharmacotherapy) :
این روش شامل استفاده از داروها برای مدیریت علائم اختلالات روانی است. داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب و داروهای تثبیت‌کننده خلق و خو از جمله داروهایی هستند که در این دسته قرار می‌گیرند.

گروه درمانی (Group Therapy) :
در این روش، گروهی از افراد با مشکلات مشابه به یکدیگر ملحق می‌شوند و تحت هدایت یک درمانگر به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. این نوع درمان می‌تواند احساس حمایت و همدلی را در افراد تقویت کند.

درمان‌های مکمل (Complementary Therapies) :
این روش‌ها شامل تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا، و طب سنتی هستند که به عنوان مکملی برای درمان‌های اصلی استفاده می‌شوند. این روش‌ها می‌توانند به کاهش استرس و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.

درمان رفتاری (Behavioral Therapy) :
این نوع درمان بر تغییر رفتارهای منفی و تقویت رفتارهای مثبت تمرکز دارد. از تکنیک‌هایی مانند شرطی‌سازی کلاسیک و شرطی‌سازی عملی استفاده می‌شود.

درمان شناختی (Cognitive Therapy):
این روش بر شناسایی و تغییر الگوهای فکری منفی متمرکز است. درمانگران به بیماران کمک می‌کنند تا تفکر خود را تحلیل کنند و به جای افکار منفی، افکار مثبت را جایگزین کنند.

درمان خانوادگی (Family Therapy):
این نوع درمان به بررسی و بهبود روابط خانوادگی می‌پردازد. هدف آن کمک به اعضای خانواده در درک یکدیگر و حل مشکلات مشترک است.

درمان هنری (Art Therapy) :
این روش از هنر به عنوان وسیله‌ای برای بیان احساسات و تجربیات استفاده می‌کند. بیماران می‌توانند از طریق نقاشی، مجسمه‌سازی و سایر اشکال هنری احساسات خود را ابراز کنند.

هر یک از این روش‌ها می‌تواند به تنهایی یا به صورت ترکیبی برای درمان بیماران مورد استفاده قرار گیرد و انتخاب بهترین روش بستگی به نیازها و شرایط خاص هر فرد دارد.

مشکلات و اختلالات درمان شده با استفاده از طرح درمانی :

یکی از مشکلات رایج که با استفاده از این طرح‌ها درمان می‌شود، اختلالات اضطرابی است. بیماران مبتلا به اضطراب می‌توانند با کمک روان‌درمانی و تکنیک‌های مدیریت استرس، احساس آرامش بیشتری پیدا کنند. همچنین، اختلالات افسردگی نیز با استفاده از طرح‌های درمانی بهبود می‌یابند، زیرا این طرح‌ها به بیماران کمک می‌کنند تا الگوهای منفی تفکر را شناسایی و تغییر دهند.
مشکلات مربوط به روابط خانوادگی و اجتماعی نیز با استفاده از درمان‌های گروهی و خانوادگی قابل حل هستند، زیرا این روش‌ها به تقویت ارتباطات و حل تعارضات کمک می‌کنند. علاوه بر این، طرح‌های درمانی می‌توانند در مدیریت بیماری‌های مزمن مانند دردهای مزمن و اختلالات تغذیه‌ای نیز مؤثر باشند، به طوری که بیماران بتوانند با بهبود کیفیت زندگی خود، به سلامت بهتری دست یابند.

طرح درمانی، توسط دکتر یانگ و به منظور درمان موثرتر شرایط سلامت روانی افراد درمانجو، که در دوره های زمانی مختلف بر روی جنبه های مختلفی از زندگی آنها تاثیر گذار می باشد، طراحی شده است.شرایط درمان یافته توسط این روش درمانی، نه تنها شامل شرایط درمانی مشکل زایی بود؛ بلکه جنبه های مختلف این شرایط، حتی بعد از درمان موثر عمومی، منجر به ایجاد مشکلاتی برای برخی از افراد می شد.

مطالعات صورت گرفته بر روی طرح درمانی نشان دهنده این است که این روش درمانی در شناسایی موارد زیر موثر می باشد:

استرس بعد از آسیب
اختلالات تغذیه ای
رفتار کیفری
اضطراب
سوء استفاده مهم
مشکلات رابطه ای
افسردگی مزمن
شرایط مربوط به شخصیت

روش طرح درمانی، در بهبود یافتن و درمان شخصیت حدّی دارای کاربردهای ویژه ای می باشد .

به منظور تصدیق طرح درمانی به عنوان یک روش درمانی موثر برای خود شیفتگی، به تحقیقات بیشتری نیاز وجود دارد؛چرا که افراد دارای شخصیت خود شیفتگی، معمولا به صورت داوطلبانه در درمان شرکت نمی کنند.

گام های طراحی طرح درمان یا پلن گذاری پلن درمان

گام اول : انتخاب مشکل

هر چند مراجع در خلال سنجش از مسائل و مشکلات زیادی صحبت می کن اما درمانگر یا مشاور باید به کاوش در مهمترین مشکلاتی بپردازد که فرایند درمان بر آنها متمرکز خواهد بود .معمولا یک مشکل اولیه در راس قرار می گیرد که به دنبال آن مشکلات بعدی ظهور می کند بعضی مواقع مشکل اصلی اصلا مطرح نمی شود .به تدریج که مشکلات مطرح می شود در بین مشکلات آنهای که از نظر مراجع مهم بوده در اولویت قرار بگیرد .میزان علاقه و مشارکت مراجع بستگی به این دارد که درمان در جهت ارضای مهمترین نیازهای و خواسته های او باشد

گام دوم : تعریف مشکل

مشکلات از نظر رفتاری به شکل های مختلف و کاملا منحصر به فرد در زندگی مراجعان خود نمایی می کند .پس هر مشکل که تحت درمانم قرار می گیرد نیاز به تعریف دوباره می باشد .الگوی هر نشانه باید منطبق با کدها و ملاک های تشخیص رایج مثل : راهنمایی تشخیصی و آماری اختلالهای روانی (DSM) یا طبقه بندی بین المللی اختلال روانی (ICD) باشد .ما می توانیم از بین تعاریف با توجه به وضعیت مراجعمان ، رفتارهلیی را انتخاب کنیم . یا برای ساخت جملات بهتر و دقیق در مورد مشکل وی .الگوی در اختیار داشته باشیم .

گام سوم : تعین اهداف

گام بعدی در ایجاد طرح درمانی عبارت است : تعیین اهداف کلی برای حل مشکل اصلی . البته نیاز نیست که اهداف کلی بر حسب واژه های قابل اندازه گیری نوشته شود بلکه بر عکس می توانید به صورت اهداف کلی و بلند مدتی که نشان دهنده نتیجه مثبت و مطلوب درمانی هستند بیان شود

گام چهارم : تعین اهداف عینی

بر عکس اهداف بلند مدت ، اهداف عینی باید به زبانی که از نظر رفتاری قابل اندازه گیری است بیان شوند .اهداف مبهم قابل قبول نیستند چون باید کاملا مشخص باشدکه چه به زمانی به اهداف عینی تعیین شده دست می یابد .

هر هدف عینی باید گامی در جهت نیل به هدف درمانی کلی باشد . اساا می توان اهداف عینی را به صورت گامها تصور کرد که نیل به آنها در حقیقت اهداف بلند مدت تحقق می یابد .اما درمانگر یا مشاور می تواند بر حسب نیاز اهداف عینی بیشتری را جهت تحقق اهداف کلی به برنامه اضافه کند تاریخ (زمان) تحقق هر هدف عینی باید دقیقا مشخص شود و با پیشرفت درمان اهداف عینی جدیدی به طرح درمان اضافه شود .

گام پنجم : طراحی مداخله های درمانی

مداخله عبارت است از : هر فعالیتی که درمانگر برای کمک به مراجع جهت حصول به اهداف عینی ، طرح ریزی می کند .برای هر هدف عینی ، حداقل باید یک مداخله وجود داشته باشد .اگر بعد از مداخله اول مراجع به هدف عینی مربوط نرسد ، مداخله های جدیدی باید به طرح درمانی اضافه شود . مداخله ها باید بر اساس نیاز مراجع و تشخیص درمانگر یا مشاور با توجه به نوع مشکل انتخاب شود .که درمانگر بر حسب تخصص و تجربه اش مداخله های جهت حل مشکل انتخاب کند .

گام ششم : تشخیص

تشخیص مناسب بر اساس ارزیابی کاملی از وضعیت بالینی مراجع انجام می گیرد .درمانگر یا مشاور باید نشانه های رفتاری ، شناختی ، هیجانی و میان فردی را که مراجع از خود نشان می دهد با ملاک های تشخیصی بیماریهای روانیDSM-IVتوصیف شده، مقایسه کند .

تجربه به ما آموخته است که یادگیری مهارت تدوین طرح درمانی موثر ، برای بسیاری از درمانگران و مشاوران دشوار و خسته کننده است . از طرف دیگر اجرا و تمرین این مهارت تحت فشار روز افزون مراجعانی که در زمانهای فشرده و متراکم از طرف نظامهای مدیرتی بهداشتی به درمانگران ارجاع داده می شوند نیز مشکل است .در این فرایند ما باید بسیار دقت کنیم که اهداف عینی کی و چگونه تحقق می یابد

اقدام برای ارزیابی وضعیت سلامت روانی

اطلاعات لازم را کسب کنید.

نوشتن برنامه ی درمانی سلامت روان مهم است. یک ارزیابی روانی در واقع جلسه ای برای جمع کردن حقایق است که در طول آن یک نفر متخصص سلامت روان ( مشاور، درمانگر، کارمند خدمات اجتماعی، روان شناس یا روان درمان ) در مورد وضعیت فعلی مشکلات روانی، سابقه ی فرد در بیماری های روانی، سابقه ی خانوادگی و مشکلات اجتماعی کنونی و قبلی در کار، مدرسه و روابط از بیمار سوال می کند. ارزیابی روانی می تواند مشکلات فعلی و قبلی در زمینه ی سوء مصرف مواد را در کنار هرگونه داروی روانی دیگری که فرد استفاده کرده یا در حال استفاده است را مورد بررسی قرار دهد.

متخصص سلامت روان ممکن است در مورد وضعیت سلامت فیزیکی بیمار و سابقه ی آن نیز در طول جلسه ی ارزیابی سوال هایی داشته باشید.اگر برای شما مشخص شد که بیمار در یک شرایط بحرانی قرار دارد باید ارزیابی را کنار بگذارید. برای مثال اگر او خودکشی کرده است یا ایده هایی برای آدم کشی دارد نیاز است تغییر جهت داده و فورا روال بحران را مورد بررسی قرار دهید.

یک مثال از بخش ها برای ارزیابی سلامت روان و نوشتن برنامه ی درمانی سلامت روان عبارتند از:

دلیل مراجعه

علائم و رفتارهای فعلی بیمار

وضعیت خلقی افسرده، اضطراب، تغییرات در اشتها، اختلالات در خواب و …

سابقه ی مشکلات بیمار

چه زمانی این مشکل شروع شده است؟
شدت/ مدت زمان/ طول زمان مشکل چقدر بوده است؟
آیا قبلا هیچ تلاشی برای حل مشکل خود کرده است؟

هرگونه مشکل در عملکردهای زندگی

مشکلات در خانه، مدرسه، کار و روابط

سابقه ی مشکلات روانی

مانند درمان هایی در گذشته، بستری در بیمارستان و …

نگرانی هایی در امنیت و خطرات فعلی

فکر کردن در مورد آسیب زدن به خود و دیگران
اگر بیمار در مورد چنین نگرانی هایی صحبت می کند باید ارزیابی را در همین مرحله متوقف کرده و روند صحبت و درمان بحران را دنبال نمایید

داروها، درمان ها و بیماری ها در گذشته

از جمله نام داروها، میزان دوز مصرفی، طول مدت زمانی که بیمار از این داروها استفاده کرده است و اینکه آیا مصرف ان با تشخیص پزشک بوده است یا نه

سوء مصرف مواد در زمان حال یا داشتن سابقه ی مصرف در گذشته

اعتیاد یا مصرف داروها یا الکل

سابقه ی خانوادگی

سطح اقتصادی – اجتماعی
کار و حرفه ی والدین
وضعیت ازدواج والدین ( ازدواج کرده اند، جدا زندگی می کنند، طلاق گرفته اند )
سابقه ی مشکل پزشکی / عاطفی
روابط در خانواده

سابقه ی شخصی

دوران نوزادی – نقاط عطف رشدی، میزان تماس با والدین، اموزش ها برای دستشویی کردن، سابقه ی سلامت
دوران اولیه ی کودکی – تطابق با شرایط مدرسه، موفقیت های تحصیلی، روابط با دوستان، علایق، سرگرمی ها و تفریحات
نوجوانی – اولین روابط عاشقانه، واکنش به بلوغ، حضور در فعالیت ها بیرون از خانه
دوران جوانی و ابتدای بزرگ سالی – شغل و حرفه، رضایت از اهداف خود در زندگی، روابط میان فردی، ازدواج، ثبات اقتصادی، سابقعه ی پزشکی / عاطفی، روابط با والدین
اواخر بزرگ سالی – سابقه ی سلامت، واکنش به کم شدن توانایی ها، ثبات اقتصادی

وضعیت روانی

بهداشت و ظاهر فردی، طرز حرف زدن، حالت روحی، تاثیر فرد روی دیگران و …

موضوعات متفرقه

دوست داشتن یا نداشتن خود، شادترین و غمگین ترین خاطره، ترس ها، خاطرات کودکی، رویاهای مورد توجه

خلاصه و برداشت های درمانگر

یک خلاصه ی کوته از مشکلات و علائم در بیمار که باید در فرم نوشته شوند. در این بخش مشاور می تواند مشاهداتی که در مورد ظاهر و رفتارهای بیمار در طول ارزیابی داشته است را وارد کند

تشخیص

سخن آخر

طرح‌های درمانی به عنوان ابزارهای کلیدی در بهبود سلامت روان و کیفیت زندگی افراد به شمار می‌روند. این طرح‌ها با ارائه رویکردهای متنوع و شخصی‌سازی شده، به درمانگران این امکان را می‌دهند که به نیازهای خاص هر بیمار پاسخ دهند و مسیر بهبودی را تسهیل کنند.

با توجه به افزایش مشکلات روانی در جامعه امروز، اهمیت این طرح‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. از روش‌های علمی و اثربخش مانند روان‌درمانی شناختی-رفتاری و درمان گروهی گرفته تا تکنیک‌های نوین مانند ذهن‌آگاهی، همه این ابزارها به ایجاد فضایی حمایتی و مؤثر برای بیماران کمک می‌کنند