کلینیک روانپزشکی ترک اعتیاد

در حال حاضر، تعداد محدودی از مراکز در ایران مجوز رسمی از وزارت بهداشت دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد خدمات تخصصی روان‌پزشکی را در کنار درمان اعتیاد ارائه دهند. این مراکز تحت عنوان «کلینیک روان‌پزشکی ترک اعتیاد» شناخته می‌شوند و از جمله آن‌ها می‌توان به کلینیک‌های دی، آکسون و طلوعی دوباره اشاره کرد. این مراکز با مجوز رسمی از وزارت بهداشت فعالیت می‌کنند و خدماتی مانند بستری بیماران روان‌پزشکی، روان‌درمانی، شوک‌درمانی (ECT) و درمان‌های دارویی را در کنار برنامه‌های ترک اعتیاد ارائه می‌دهند. این ترکیب خدمات به بیماران کمک می‌کند تا به‌صورت جامع‌تری درمان شوند، به‌ویژه افرادی که دارای اختلالات روان‌پزشکی هم‌زمان با اعتیاد هستند.با توجه به منابع موجود، به نظر می‌رسد که وزارت بهداشت در سال‌های اخیر مجوزهای جدیدی برای تأسیس کلینیک‌های روان‌پزشکی ترک اعتیاد صادر نکرده است. این موضوع ممکن است به دلایلی مانند تغییر سیاست‌های وزارت بهداشت، نیاز به نظارت دقیق‌تر بر مراکز موجود یا تمرکز بر بهبود کیفیت خدمات در مراکز فعلی باشد.

کلینیک روان‌پزشکی ترک اعتیاد چیست؟

«کلینیک روان‌پزشکی ترک اعتیاد» (یا مراکز تخصصی درمان اختلالات مصرف مواد همراه با خدمات روان‌پزشکی) نوع خاصی از مراکز درمانی است که دارای مجوز رسمی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده و علاوه‌بر درمان اختلال مصرف مواد، خدمات روان‌پزشکی تخصصی را نیز در سطح بستری و سرپایی ارائه می‌دهد.

این مراکز به‌لحاظ ساختاری ترکیبی از بیمارستان روان‌پزشکی و مرکز درمان اعتیاد به‌صورت مجتمع هستند و بر اساس استانداردهای دقیق، پروانه بهره‌برداری ویژه دریافت می‌کنند.

ویژگی‌ها و خدمات کلیدی کلینیک‌های روانپزشکی ترک اعتیاد :

? ۱. درمان تخصصی اختلال مصرف مواد (اعتیاد):

تجویز داروهای نگهدارنده مانند متادون، بوپرنورفین، نالترکسون
سم‌زدایی تدریجی یا سریع
مشاوره فردی و گروهی برای اعتیاد
درمان‌های غیردارویی مانند CBT، درمان‌های انگیزشی و رفتاردرمانی

? ۲. بستری روان‌پزشکی:

پذیرش بیمارانی با اختلالات روانی شدید مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، افسردگی شدید، سایکوز ناشی از مواد و...
مراقبت شبانه‌روزی با حضور روان‌پزشک، روان‌شناس و پرستار تخصصی

? ۳. خدمات تخصصی روان‌پزشکی:

شوک‌درمانی (ECT) با پروتکل‌های ایمن و تجهیزات کامل
تنظیم دارویی اختلالات روانی
ویزیت منظم توسط روان‌پزشک متخصص اعتیاد و روان‌پزشک عمومی
ارزیابی‌های روان‌سنجی و تشخیصی

? ۴. روان‌درمانی و مداخلات روان‌شناختی:

روان‌درمانی فردی و گروهی
درمان خانواده‌محور
درمان هم‌زمان اختلال دوقطبی، افسردگی و اعتیاد (Dual Diagnosis)
توان‌بخشی روانی اجتماعی

? ۵. امکانات بستری و اقامتی:

اتاق‌های بستری با نظارت شبانه‌روزی
پرستاری تخصصی در روان‌پزشکی و اعتیاد
محیط امن، ساختارمند و مناسب برای ترک و درمان هم‌زمان

مراکز فعال شناخته‌شده در ایران:

تا زمان نگارش این مطلب، مراکز محدودی در کشور دارای این نوع مجوز هستند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کلینیک روان‌پزشکی دی (تهران)
مرکز روان‌پزشکی ترک اعتیاد طلوعی دوباره (تهران)
کلینیک روان‌پزشکی آکسون (تهران)
کلینیک سینا (مشهد)
کلینیک پویا (کرج)

توجه: برخی دیگر از مراکز نیز با مجوزهای محدودتر فعالیت می‌کنند، اما عنوان «کلینیک روان‌پزشکی ترک اعتیاد» رسمی و دارای چارچوب خاص از سوی وزارت بهداشت است و به‌راحتی صادر نمی‌شود.

چه کسانی می‌توانند مجوز کلینیک روانپزشکی ترک اعتیاد بگیرند؟

این مجوز در حال حاضر به هیچ کس داده نمیشود و اساسا چنین سرفصل شغلی هم در سامانه صدور مجوزهای وزارت بهداشت وجود ندارد . جالب اینکه اگر چنین مجوزی وجود ندارد پس این کلینیک ها براساس چه دستورالعملی فعالیت میکنند و پروتکل نظارت بر عملکرد این مراکز چیست ؟ آیا دستورالعمل های این کلینیک ها نیاز به بازنگری مستمر ندارد ؟ تعرفه خدمات این کلینیک ها توسط چه کارگروهی تعیین میشود ؟ بنابراین میتوان گفت این مورد یکی از خاص ترین و نادرترین مجوزهای وزارت بهداشت ایران بشمار میرود .اما در همان زمان که این مجوز صادر میشد این مجوز فقط به اشخاص حقوقی یا حقیقی متخصص (روان‌پزشکان یا گروه‌های دارای روان‌پزشک مسئول فنی) و با زیرساخت‌های فیزیکی، درمانی و پرسنلی کامل تعلق می‌گرفت. همچنین فرآیند صدور آن نیازمند بازدید، طرح توجیهی، مدارک مالکیت و تأییدیه‌های تخصصی از معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی بود.

? تفاوت با کلینیک‌های MMT:

کلینیک MMT فقط مجاز به درمان دارویی سرپایی با متادون یا بوپرنورفین است و امکان بستری، شوک‌درمانی، یا درمان اختلالات روانی شدید را ندارد.
اما کلینیک روان‌پزشکی ترک اعتیاد یک واحد ترکیبی و چندوجهی است که می‌تواند هم بیماران روان‌پزشکی و هم معتادان دارای بیماری هم‌زمان را درمان کند.

علت نارضایتی بسیاری از بیماران یا خانواده‌ ایشان از کلینیک‌های روان‌پزشکی ترک اعتیاد

علت نارضایتی برخی بیماران یا خانواده‌هایشان از کلینیک‌های روان‌پزشکی ترک اعتیاد (با مجوز وزارت بهداشت) معمولاً چند دلیل مهم دارد که در ادامه به‌صورت دقیق و مستند بررسی‌شان می‌کنم. توجه داشته باشید که این مراکز خدمات گسترده و ارزشمندی ارائه می‌دهند، اما در عمل برخی چالش‌ها و مشکلات نیز گزارش می‌شود:

? ۱. هزینه‌های بسیار بالا و بدون توجیه و خارج از تعرفه

یکی از اصلی‌ترین دلایل نارضایتی، شهریه‌ها و تعرفه‌های نسبتاً بالای این کلینیک‌هاست:

چون خدمات شامل بستری، روان‌درمانی، دارودرمانی و مراقبت ۲۴ ساعته است، هزینه ماهانه بعضاً چند صد میلیون تومان می‌شود.
بسیاری از این خدمات تحت پوشش بیمه نیستند یا بیمه فقط بخش کوچکی از هزینه را می‌پذیرد.
خانواده‌ها در شرایط بحرانی مالی ممکن است فشار زیادی را تجربه و تحمل میکنند.

? ۲. احساس محدودیت و فشار در دوران بستری

برخی بیماران (به‌ویژه مصرف‌کنندگان شیشه یا مواد محرک) در دوره بستری دچار بی‌قراری، بدبینی یا حس اجبار می‌شوند.

فضای درمانی ممکن است برای آن‌ها بسته یا کنترل‌شده تلقی شود.
بعضی بیماران حس می‌کنند که در تصمیم‌گیری‌های مربوط به درمان مشارکت کافی ندارند.

? ۳. تجویز داروهای سنگین روان‌پزشکی

بیماران یا خانواده‌ها گاهی از مصرف داروهای آرام‌بخش، ضدروان‌پریشی یا ضدافسردگی در دوزهای بالا ابراز نارضایتی می‌کنند.

البته این داروها با تجویز علمی انجام می‌شود، ولی بیماران گاه دچار خواب‌آلودگی، کاهش انرژی یا احساس کرختی می‌شوند.
برخی خانواده‌ها نگران وابستگی دارویی یا عوارض بلندمدت هستند.

? ۴. تفاوت بین انتظار بیمار و رویکرد علمی

بعضی افراد انتظار «ترک فوری و کامل» دارند، درحالی‌که مراکز روان‌پزشکی برنامه‌های بلندمدت، تدریجی و گاهی نگهدارنده (مثلاً با متادون یا داروهای مشابه) اجرا می‌کنند.

این تفاوت در رویکرد درمانی ممکن است باعث سردرگمی یا نارضایتی شود.

? ۵. نبود ارتباط عاطفی قوی با تیم درمان

برخی بیماران یا خانواده‌ها احساس می‌کنند که فضای کلینیک «خیلی رسمی» یا «کم‌احساس» است و توجه به جنبه‌های انسانی یا عاطفی کم‌رنگ است.

کمبود جلسات روان‌درمانی فردی یا گروهی در برخی مراکز نیز می‌تواند این احساس را تشدید کند.

? ۶. کیفیت متفاوت بین مراکز

از آنجا که تعداد این نوع مراکز در کشور محدود است و رقابت بین آن‌ها کم است، سطح کیفیت خدمات ممکن است از یک مرکز تا مرکز دیگر متفاوت باشد.

گاهی در یک مرکز، کادر درمانی قوی و باتجربه حضور دارد، اما در مرکز دیگر تجربه یا ثبات کمتری وجود دارد.

? ۷. ضعف در پیگیری پس از ترخیص (Aftercare)

بعضی مراکز پس از ترخیص، برنامه حمایتی مشخص یا ارتباط مستمر با بیمار ندارند و این باعث می‌شود بیمار خیلی زود به مصرف بازگردد، که منجر به سرخوردگی خانواده می‌شود.

? ۸. برخورد نامناسب برخی کارکنان یا پرسنل

در مواردی گزارش‌هایی از بدرفتاری، تحقیر یا عدم همدلی با بیماران وجود داشته (البته استثنایی)، که به‌شدت در تجربه درمانی تأثیر منفی دارد.

? ۹. نبود محیط کاملاً تفکیک‌شده برای بیماران با شدت‌های مختلف

در بعضی مراکز، بیماران دارای اختلال روان‌پریشی شدید در کنار بیماران دارای اضطراب یا افسردگی خفیف قرار می‌گیرند و این برای هر دو گروه آسیب‌زاست.

? ۱۰. تبلیغات غیرواقعی یا وعده‌های زودبازده

برخی مراکز خصوصی در تبلیغات خود قول «درمان قطعی، ترک سریع یا دائمی» می‌دهند، اما واقعیت علمی فرایند درمان پیچیده‌تر و زمان‌برتر است. این اختلاف باعث نارضایتی می‌شود.

? ۱۰. خروجی بسیار ضعیف و نامناسب

تقریبا تمامی مراجعین این کلینیک ها فقط یک بار بستری در این مراکز را تجربه کرده و هرگز بستری و درمان در این کلینیک ها را به هیچ کس توصیه نمی کنند

پیشنهاد برای این مراکز: