کلینیک مددکاری حمایتی

 

در جوامع امروزی که با پیچیدگی‌های اجتماعی، اقتصادی، روانی و فرهنگی متعددی روبه‌رو هستند، وجود مراکزی تخصصی برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و حل مسائل اجتماعی، ضرورتی انکارناپذیر است. «کلینیک مددکاری حمایتی» یکی از این مراکز تخصصی و ساختاریافته است که با مجوز رسمی از سازمان بهزیستی کشور فعالیت می‌کند و نقش محوری در شناسایی، حمایت، مداخله و توانمندسازی افراد و خانواده‌های آسیب‌دیده ایفا می‌نماید.

کلینیک‌های مددکاری، به عنوان نهادهای غیردولتی یا وابسته به نهادهای عمومی، پل ارتباطی بین مردم و خدمات تخصصی حمایتی به شمار می‌روند. این مراکز با بهره‌گیری از تخصص‌های مددکاری اجتماعی، روانشناسی، مشاوره، و در صورت نیاز مشاوره حقوقی، به افرادی که با چالش‌هایی چون فقر، طلاق، اعتیاد، کودک‌آزاری، خشونت خانوادگی، بیکاری یا بی‌سرپرستی مواجه هستند، خدمات مستقیم ارائه می‌دهند.

مراجعه‌کنندگان به کلینیک‌های مددکاری ممکن است از سوی نهادهایی چون بهزیستی، اورژانس اجتماعی، دادگاه‌ها، مراکز درمانی یا به‌صورت خودمعرف ارجاع داده شوند. هدف از فعالیت این کلینیک‌ها، صرفاً ارائه خدمات فوری نیست، بلکه تمرکز بر پیشگیری، مداخله هدفمند، بازتوانی اجتماعی و ایجاد مسیرهایی برای توانمندسازی پایدار است.

در این مراکز، مددکاران با استفاده از روش‌های علمی، نسبت به ارزیابی وضعیت فرد یا خانواده اقدام کرده و با تدوین برنامه‌های مداخله، راهکارهایی عملی برای حل مشکلات، کاهش آسیب‌ها و افزایش کیفیت زندگی پیشنهاد می‌دهند. گاهی این فرآیند شامل ارجاع به سایر خدمات حمایتی، درمانی یا حقوقی است و گاهی با پیگیری و جلسات متعدد مددکاری ادامه می‌یابد.

کلینیک‌های مددکاری حمایتی، نقشی فراتر از یک «مرکز خدماتی» دارند؛ آن‌ها بخشی از بافت انسانی و حمایتی جامعه‌اند که ارزش‌های کرامت انسانی، عدالت اجتماعی، همبستگی اجتماعی و حفظ بنیان خانواده را محور فعالیت‌های خود قرار داده‌اند. در شرایطی که نابرابری‌ها و بحران‌های اجتماعی رو به افزایش است، توسعه این کلینیک‌ها، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای سلامت اجتماعی محسوب می‌شود.

 

 

کلینیک مددکاری حمایتی دارای مجوز از سازمان بهزیستی

این کلینیک‌ها مراکزی هستند که با اخذ مجوز رسمی از سازمان بهزیستی کشور تأسیس می‌شوند. هدف اصلی‌شان ارائه خدمات حمایتی, مددکاری اجتماعی و روانی به افراد آسیب‌پذیر یا نیازمند حمایت است.

کار و هدف اصلی کلینیک‌های مددکاری حمایتی عبارت است از  :

 

• ارزیابی مشکلات اجتماعی و خانوادگی مراجعین

• مشاوره روانشناسی و مددکاری اجتماعی

• پیگیری امور حمایتی مثل کمک‌های مالی, درمانی, یا توانبخشی

• توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی خانواده‌ها

• دفاع از حقوق مراجعان در نهادهای قانونی و قضایی

• پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی (مثلا اعتیاد, کودک‌آزاری, خشونت خانگی)

• مداخله در بحران (برای مواقع حاد مثل فرار از منزل یا سوءاستفاده شدید)

 

 

مراجعه‌کنندگان کلینیک چه کسانی هستند؟

مراجعین شامل:

• کودکان کار و خیابان

• زنان سرپرست خانوار

• سالمندان تنها و آسیب‌دیده

• افراد دچار اعتیاد یا بهبودیافته

• خانواده‌های آسیب‌دیده از طلاق, اعتیاد, فقر شدید

• کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست

• افراد دارای معلولیت جسمی, ذهنی یا روانی

گاهی حتی افراد عادی که دچار مشکلات خانوادگی یا اجتماعی شده‌اند هم می‌توانند به این کلینیک ها  مراجعه کنند.

 

 

خدمات کلینیک مددکاری حمایتی :

• مشاوره فردی و خانوادگی

• ارائه راهکارهای حقوقی (مثل مشاوره حقوق کودک, حضانت, طلاق)

• پیگیری و انجام مددکاری حمایتی برای دریافت کمک‌های نقدی, سبد کالا, وسایل زندگی

• مداخله فوری در بحران (مثل نجات کودک‌آزاری گزارش‌شده)

• معرفی به مراکز درمانی یا حمایتی دیگر (مثلا کمپ‌های ترک اعتیاد یا مراکز نگهداری کودکان)

• برگزاری کارگاه‌های آموزشی (مهارت‌های زندگی, فرزندپروری, اشتغال‌زایی)

• تدوین طرح‌های توانمندسازی اقتصادی برای خانواده‌ها

 

 

شهریه یا هزینه خدمات در کلینیک های مددکاری حمایتی :

اصولاً چون کلینیک‌ها وابسته به بهزیستی هستند, باید هزینه بسیار ناچیز یا در موارد خاص کاملاً رایگان باشد. اما بعضی خدمات تخصصی (مثلاً مشاوره روانشناسی تخصصی یا کارگاه‌های خصوصی) ممکن است با تعرفه دولتی یا نیمه‌خصوصی مبلغی بگیرند. در کل نرخ‌ها معمولا خیلی پایین‌تر از مراکز خصوصی است و با توجه به وضعیت مالی مراجعین قابل تخفیف یا بخشش است.

مراجعین چطور به کلینیک معرفی می‌شوند؟

• ارجاع از بهزیستی شهرستان/استان  مثلا از طریق مراکز اورژانس اجتماعی ۱۲۳

• ارجاع از مراکز قضایی و دادگستری  مثلا برای امور حضانت, کودک‌آزاری, سوءاستفاده

• معرفی توسط مراکز درمانی  همچون بیمارستان‌ها و مراکز ترک اعتیاد

• ارجاع خودمعرفی یا  مراجعه ی مستقیم خود افراد
  

• معرفی از طریق سایر نهادهای حمایتی مثل کمیته امداد امام خمینی , سازمان هلال احمر, NGOهای خیریه و...

 

 

چه حمایت‌هایی برای مراجعین فراهم می‌شود؟

• کمک‌های نقدی و غیرنقدی (مثل کمک‌هزینه تحصیلی, معیشتی)

• خدمات درمانی رایگان یا نیمه‌رایگان

• مشاوره روانی و اجتماعی

• حمایت قضایی و حقوقی

• توانمندسازی برای اشتغال (آموزش مهارت, پرداخت وام‌های خوداشتغالی)

• حمایت در بحران‌های فوری (مثل اسکان اضطراری برای زنان در معرض خشونت)

• معرفی به مراکز نگهداری و بازپروری در صورت لزوم

 

 

چند نکته مهم درباره کلینیک‌های مددکاری حمایتی:

• این کلینیک ها حتما  باید مجوز معتبر و فعال از سازمان بهزیستی داشته باشند.چرا که عملکرد آنها مستقیما توسط اداره کل بهزیستی استان نظارت می‌شود.

• بسیاری از این کلینیک‌ها در کنار کار مددکاری, کار پژوهش اجتماعی هم انجام می‌دهند.

• کارکنان کلینیک شامل مددکار اجتماعی, روانشناس, مشاور حقوقی, کارشناس حمایتی و گاهی مربیان آموزشی هستند.

 

 

تفاوت کلینیک‌های مددکاری حمایتی با خانه‌های امن, مراکز اقامتی و حمایتی زنان یا مردان :

---

۱. از نظر نوع خدمات:

? کلینیک مددکاری حمایتی:

• خدمات مشاوره‌ای, اجتماعی, روانشناختی و پیگیری مددکاری ارائه می‌ده.

• مراجعه به صورت غیرشبانه‌روزی است (افراد مراجعه می‌کنند و پس از دریافت خدمات می‌روند).

• خدمات تخصصی‌اش بیشتر در حوزه شناسایی و حل مشکلات اجتماعی, خانوادگی یا حمایتی است.

• خدمات اقامتی یا نگهداری ندارد.

? خانه‌های امن و مراکز اقامتی (مثلاً برای زنان در معرض خشونت یا مردان آسیب‌دیده):

• مکان‌های اقامتی شبانه‌روزی هستند.

• افراد در این مراکز «اسکان موقت» داده می‌شوند (مثلاً ۳ ماه تا ۶ ماه یا بیشتر).

• هدف این مراکز «نجات در بحران», حفاظت فیزیکی, تأمین غذا, مسکن, پوشاک و سپس بازگشت ایمن به جامعه است.

• همراه با اسکان, خدمات مشاوره, درمان, حقوقی, امنیتی, آموزش و توانمندسازی نیز ارائه می‌شه.

 

۲. از نظر گروه هدف:

? کلینیک مددکاری:

• عموم مردم (درگیر آسیب‌های اجتماعی, خانوادگی, اقتصادی)

• افراد با مشکلات اجتماعی که نیاز به پیگیری و مشاوره دارن ولی به اسکان نیاز ندارند.

? خانه امن و اقامتی:

• افراد در معرض تهدید فوری (مثلاً زنانی که تحت خشونت شدید خانگی هستند و امکان بازگشت به خانه ندارند)

• زنان بی‌سرپناه, دختران فراری, مردان بدون سرپناه در شرایط بحرانی

• کودکان آسیب‌دیده نیازمند اسکان

 

۳. مجوز و نظارت:

هر دو نوع مرکز زیر نظر بهزیستی کار می‌کنند, اما:

• کلینیک‌های مددکاری معمولاً زیر نظر واحد «امور اجتماعی» بهزیستی هستند.

• خانه‌های امن یا مراکز اقامتی معمولاً زیر نظر بخش «دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی» یا «دفتر امور زنان» بهزیستی فعالیت می‌کنند.

 

۴. مدت‌زمان حضور مراجع:

? کلینیک مددکاری: حضور کوتاه‌مدت, برای مشاوره و پیگیری پرونده

? خانه امن/مرکز اقامتی: حضور میان‌مدت یا نسبتاً طولانی (مثلاً ۱ ماه تا ۶ ماه)

 

۵. ساختار و نیروی انسانی:

? کلینیک مددکاری:

• مددکار اجتماعی

• روانشناس

• گاهی مشاور حقوقی یا خانواده

? خانه امن / اقامتی:

• مددکار, روانشناس, پزشک, مشاور حقوقی

• نگهبان (برای امنیت)

• آشپز, نیروی خدماتی, گاهی پرستار

 

مثال ونمونه برای درک بهتر این  تفاوت  :

? یک زن در معرض خشونت شدید خانگی, بدون جای امن: → خانه امن زنان (برای اسکان + مشاوره + امنیت)

? همان زن, اگر در منزل پناه دارد ولی برای مشاوره, راهکار قانونی و توانمندسازی دنبال کمک است: → کلینیک مددکاری حمایتی